گۆرەکە

کەتان٬ گیایە.

گلی است پاییزی به رنگ قرمز

گوڵێکی سوورە لە پاییزدا دەبێ، گوڵە فەقێ

آرد توت

ئاردەتوو

خوشه گندم
ذرت، بلال

گوڵێکی پژپژە دانەی گەنمی تێدایە

جێگەی دان لەسەر لاسکی گەنم
گوڵەکابە

هۆشە٬ (باک.) ووشی.

گێز و گوڵنگ

منگلەو شنگله. پیرایه.

[ڕیشە و گوڵنگەی مێزەر و شتی لەو چەشنە.]

فَشّ و هُدبَة.

دعای بد

توک و دوعای خراپ، نەفرین

وردە برینێکە لە ئەندامی منداڵ دێتەدەرەوە

آبلە، اینک، شرک.

هەوڵە، هاوڵە. [خوریکە]

جدتی، ماهة.

آبله

خوریکە، خوروێلکە، هاوڵە

«نا.» ۱- نەخۆشییەکە زیاتر منداڵ دەیگرن، تەشەنە دەکا و یەک لە یەکی دەگرنەوە. تێبــ.- ئەم نەخۆشییە بە هۆی «ڤایرووس» ێکی تایبەتی پەیدا دەبێ، نیشانەکانی ئەوەیە کە لە پێشدا تایەکی قورس لەشی پیاو دادەگرێ و تیغەرەی پشت ژان دەکا، پاشان هەموو لەش یا هەندێ جێگەی پۆرگی بچووک «ئاوڵە» دەردەدا کە زنچکاویان تێدایە. نەخۆشییەکی گران و کوشندەیە و هەر لە سەت کەس کە دەیگرن پازدەیان مەترسیی مردنیان لێدەکرێ. لە حاڵی چاک بوونەوەشدا، گەلێ جار شوێنی پۆرگەکان کە ئیشک دەبن بە چاڵی دەمێننەوە و پیاو گڕوێ دەکا. بۆ پێش گرتن بەم نەخۆشییە، ئێستا ماکی «واکسێن//لقاح» تایبەتی هەیە، مناڵ و گەورەی پێدەکوتن. پێش ئەوەی ئەم دەرمانە تازەیە لە کوردستان بڵاو بێتەوە، زنچکاوی پۆرگی ئاوەڵەیان کۆ دەکردەوە و بە نووکی نەشتەر جێگەیەکی لەش «زیاتر باسک و قۆڵ» یان دەڕووشاند و لەم زنچکاوەیان تێدەکرد. گا و مەڕ و بزن و هەندێک باڵندەش تووشی ئەم نەخۆشییە دەبن. ٭خروێکە، خروێلکە «بکـ.» : خرووکە، خوری، خوریک. ۲- ئەو پۆرگانەی ئینسانێ کە تووشی نەخۆشیی خورێکە دەبێ، دەریدەدا. هەوڵە، هاوڵە. ۳- پۆرگێکەلە ئەنجامی بە پێ ڕۆییشتنی زۆر، لە بەری پێ و یا لەبەر سووتانی لەش بە ئاوی لە کوڵ و ئاور لە شوێنە سووتاوە کە، پەیدا دەبێ و ئەگەر دڕا ئاوی لێدێ. «لەب وە تەمای دڵ چەند حەسرەتش برد» «پێش ئاوڵە کەرد، فرسەتش ناوەرد» «مەولەوی: مکبـ_۱۵۷» ٭بلۆق. تڵۆق. گۆزاوڵە.

(هەو)خووریکە، هاوڵە، هاوڵە سێ جوورە: ئاوڵەی بڵاو: خروێرکەی بڵاو._ی خوێنپژ: خروێرکەی خووێن پژ._ی سفت: خروێرکەی سفت، ووردەبرین و زیپکەیەکە لە ئەندامی منداڵان دێتەدەرێ

ئاژاوە

بێسەروبەری، پەشێوی، ناڕێکی. دژی «شیرازەبەندی»یە.

«نا.»، «سنـ.» تمـ: ئاژاوە.

بڕوانە: ئاژاوە

ئاورۆچکەی منداڵان

خروێرکە، خرووکە، ئاوڵە

مەلۆتکە، قۆناخە، قۆنداخە

پاروو

پاروو

بەچکەی ورچ و بەراز