تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: نالی
ماهی نەو
مانگی نوێ.

لە دووریی تۆیە ئەی خورشیدی پڕتەو بەخشی شەوگەردان
کە « نالیی » وا لە حاڵاتی میحاقی ماهی نەودایە..
سەرچاوە: نالی
نەو
نوێ.

ساقی! به مەیی کۆنه لەسەر عادەتی نەو بە
بشکێنه به یەک نەوبه دووصەد ماتەمی تەوبه
نەو
(برا.خۆ.): نەو٬ نه٬ نووپی تازه٬ (فە.): لباد٬ نمەد
نەو.
نبود.
نەو.
نەبوو. [بەرانبەری «بوو.»]
نەو.
ماکانَ، لَم یَکُن.
یەکی بوو یەکی نەو
یکی بود یکی نبود .(شهادت و ایمان زمان جاهلیت بودە کە از وحدت بە کثرت آمدە و سپس از کثرت بە وحدت بازگشت نمودەاند.ازین قرار: ((یەکێ بوو یەکێ نەبوو)) یعنی: منشأ آفرینش یکی بود اما از یکی کاری ساختەنیست کثرت لازم است تا تا آفرینش صورت بندد.((لە خوا گەورەتر کەسێ نەبوو)) یعنی: درمیان کثرت از خدا بزرگتر کسی نبود کە بر همەمسلط و مقتدر بود. ((کۆسە مرد کەفەنی نەو)) مقسود از ((کۆسە)) آدم ابوالبشر است کە هاگام مردن کفن نداشتەزیرا ((کفن لە کاشان بوو)) یعنی : کفن اخیراً در کاشان درست میشدەو در آن زمان کاشان و..۱ وجود نداشته. ((کاشانیچ رێگە بەنان بوو)) یعنی : راهی بەکاشان نبود. ((دایان نا جێگە نەو)) : آدم را زمین گذاشتن جایی برای او نبود کەمحفوظ بماند. (( هەڵیان گرت ڕێگە نەو)) یعنی اورا برداشتند کەبەجایی ببرند . ناچار(( نیانە تاق، چاوی زاق)) یعنی: او را میان تاقچە گذاشتند چشمهڵیش زاق شد. مقصود روشن کردن قدرت خدا و عجز و انکسار بشر است کەدر آغاز هر داستانی تکرار کردەاند.
یەکی بوو یەکی نەو
شایەتمانی سەردەمی پێش ئیسلام بووە کە لە تاک بوونەوە بەرەو فرەیی دەچن و پاشان لە فرەییەوە بەرەو تاک بوون دەگەڕێنەوە، بەم شێوەیە :((یەکێ بوو یەکێ نەبوو.)) واتە:بنچینەی بوونەودەر یەکێک بوو، بەڵام یەکێک هیچی پێناکرێت و هاتنەدی بوونەدەر پێویستی بە فرەییە. ((لەخوا گەورەتر کەسێ نەبوو)).واتە : لە نێو فرەییدا کەس لە خوا گەورەتر نەبوو چوونکە بەسەر هەمووشتێکدا زاڵ و بە دەسەڵات بوو.((کۆسە مرد کەفەنی نەو)) مەبەست لە کۆسە باوە ئادەمە کە لە کاتی مردندا کفنی نەبووە، چونکە ((کفن لە کاشان بوو)) واتە: کفن لەم دواییانەدا لە شاری کاشان دروست دەکرا و لەم کاتەدا کاشان و ..۱ لە ئارادا نەبوو. ((کاشانیچ ڕێگەبەنان بوو)) واتە : ڕێگەیەک نەبوو بچێتەوە سەر کاشان. ((دایان نیا جێگە نەو)) ئادەمیان لەسەر زەوی دانا بەڵام جێگایەک نەبوو کە ئادەم بپارێزێت. ((هەڵیان گرت ڕێگەنەو.)) واتە : هەڵیان گرت کە بیبەن بۆ شوێنێک بەڵام شارەزای ڕێگەکە نەبوون، ناچار (( نیانە تاق چاوی زاق)) واتە: لە ناو تاقدا دایان نا و چاوەکانی زاق بوون. مەبەست لەم ڕەستانە ئاشکرا کردنی دەسەڵاتی خودا و بێهێزی و بێ دەسەڵاتی مرۆڤە لە سەرەتای هەموو چیرۆکێکدا دووپاتیان کردووەتەوە.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
بێ نەوایی
سەرچاوە: نالی
بێبەرگ و نەوا
ڕووت و لات و بێناز.

یا ڕەئسی یەتیمێکی کە بێ بەرگ و نەوا بێ
غەڵطان و سەراسیمە: نە داکێک و نە بابێ
جێژنەی نەورۆزێ
بڕوانە: جەژنی نەورۆزێ
جەژنی نەورۆزێ
جەژنی ڕۆژی نوێ. کورد_بە جێژنێکی نەتەوەیی دادەنێت، کە هێمای سەرکەوتن و سەربەخۆیی دەبخشێت. لەپێش زاییندا سۆمەری و دواتر گەلانی ئێرانی زمان 21ی مارتیان بە جێژن داناوەو ئاهەنگی تایبەتییان بۆ گێڕاوە
دەم نەوێسیاگ
دَهَن لَق.
دەم نەوێسیاگ
دەمشڕ.[دەم نەوەستاو، زوان شڕ]
دەم نەوێسیاگ
حَکِيّ، هَرِیت، مِذیاع، فَیّاش.
سەرەو نەوە ڕووتیا
سەرتاووسی٬ سەر ڕوو تاوە
نەوا
نوا، آواز، سرود.
نەوا
نَوا، چیز، دارایی.
نەوا
زنهار، زینهار، مبادا.
نەوا
مَبادا.
نەوا
مبادا، نکند، زنهار!
نەوا
ئاواز. [ئاهەنگ، گۆرانی]
نەوا
ئەنوا، تەواخوا، چت، دارایی. [شت، موڵک، سامان]
نەوا
مەبادا. [نەبادا]
نەوا
نەک، نەکو. [نەوەکو]
نەوا
نەکو، نەکوا. نەخەڵەتی! [نەبادا. نەخڵەتابی!]
نەوا
غِناء، رُناء، نَغمَتَة، صَوت.