تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
نانخورش
[ا. مر ]
(نانخووریش - nanxûriş)
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
نانخۆرشت
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
نغنخوا
[ا ]
(نەغەن خا - nexen xa)
ڕەشکەی بەنانەوە کردن.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
نهانخانە
[ا. مر ]
(نیهانخانە - nihanxane)
خەڵوەتخانە، شوێنێ کە شتێکی تیاپەنهان بکرێ.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
نوانخانە
[ا. مر ]
(نەڤانخانە - nevan xane)
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
نووسینخانە
نووسینخانە
دەزگایەکی نووسین٬ شووێنێکە کاری نووسینی تێدا دەکرێ
هەبوونخواز
الوجودي
هەبوونخواز
Existentialist
پێشکەوتنخوازی
بە مانای بڕواهێنان بە گۆڕان و بووژانەوەی ژیانی کۆمەڵایەتی و ئەخلاقی مرۆڤە. ئەم بڕوایە هەمیشە یەکێک بووە لە بنەماکانی ئایدیۆلۆجی لیبراڵ و چەپ بۆ پێکهێنانی سیستەمێکی کۆمەڵایەتی و ئابووری و سیاسی باشتر و کارامە. بەم بۆنەوە لەم بەرەدا ڕاپەڕینی شۆڕشگێڕانە و ڕیفۆرمخوازانە سەریان هەڵداوە کە خوازیاری لەناوچوونی ئەو تەگەرە سیاسییانە بوون کە لەبەردەم گەیشتن بە سیستەمی باشتر و عەداڵەتخواز و «خۆشبەختی هەمووان»، ڕێگر بوون.
پێشکەوتنخوازەکان، بە دوو تاقم دابەش دەکرێن: یەکەم، ئەوانەی کە پێشکەوتنی کۆمەڵایەتی لە ڕوانگەی دیموکراسی*و یەکسانی ئابووری لە ڕوانگەی ئەخلاقییەوە، بۆ گەیشتن بە کۆمەڵگەیەکی یەکسان بە پێویست ئەزانن. دووهەم، ئەوانەی کە گەیشتن بە یۆتۆپیا*ی برایەتی و یەکسانی، بە جەوهەری یاسای سروشت و مێژوو دەزانن. مارکسییەکان، توندڕەوترین و شەیداترین پێشکەوتنخوازەکان لە ئەژمار دێن.
چەمکی«پێشکەوتن» ئەمڕۆکە بۆتە یەکێک لە بەها سەرەکییەکانی ژیانی کۆمەڵایەتی و سیاسی و زۆربەی وەڵاتانی جیهانی سێهەم کە خۆیان بە شۆڕشگێڕ دەزانن، بۆ«پێشکەوتن» هەوڵیان داوە. پێشکەوتن خوازەکان کە هەمیشە ئێستە و ئایندە لە ڕابردوو بە باشتر ئەزانن، لە بەرانبەر هەر چەشنە ڕابردووخوازییەک دژایەتی ئەکەن و دژبەرانی خۆیان بە «کۆنەپەرستی» * تاوانبار دەکەن.
مەرجەکانی پێویست بۆ پەرەپێدان بە بیرۆکەی پێشکەوتنی مرۆڤ بریتییە لە:
1) مەحفکردنەوەی ئەفسانەی سەدەکانی ناوەڕاست، چونکە پێی وایە دنیا لە داهاتوویەکی نەزۆر دووردا کۆتایی پێ دێت.
2) جێماوەکانی ڕێنسانس و شۆڕشی زانستیانە و کاردانەوەی لەسەر باوەڕی مرۆڤ بەوەیکە لۆجیک و ژیربێژی جیهانگیر ببێت.
3) بەهێزبوونی ئەم باوەڕە کە ئەندێشەی مرۆڤ هەر دێت و بەرەو ژیری و لۆژیکی بوونی زیاتر دەڕوات.
پێشکەوتنخوازی
پیشرفت خواهی ترقی خواهی
چەنخووس(باک)
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ژن و ژنخوازی
ژنهێنانی دوو تیرە لە یەکتری
ژن و ژنخووازی
ژن لێک خووازتنی دووماڵ یا دووتیرە
ژنخال
(باک.): خاڵۆژن
ژنخوشک
ژنخووەشکە، ژنخووێشک، گۆرم، خوشکی ژن
ژنخوواز
(هەکا.) ژنڤیان