تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئامارات
[[ئامار + ئات «ئمـ. جەمع» ] [؟] ]
«نتـ.»، «گەردی تورکیا، برادۆست» ئامراز و کەلوپەلی سەنعاتێک: ئاماراتی دارتاشی. ئاماراتی خۆ بدە ئاموری پێ چاکەم. هس.: ئامراز، ئامێر.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئامارگر
مامووری احسا
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئامارگیر
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئامارە
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئامارەگر
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئامارەگر
ئیستیعمارچی
[[عا. تو.]]
(سفا)،(کئێر.) ئەو دەولەتەی وڵاتێکی تر داگیر دەکا و نەتەوەکەی دەچەوسێنێتەوە و دارایەت و سامانی بە تاڵان دەبا. دەولەتە ئیستعمارچییەکان لە ٢٥ ساڵاندا ئاگری دوو شەری گەورەیان هەڵگیرساند.
ئیستیعماری
[[عا. کو.]]
(س.٩ ١- هەر شتێکی پێوەندی بە ئیستیعمارەوە هەبی... سیاسەتی ئیستیعماری، پیلانێکی ئیستیعماری، بیروڕای ئیستیعماری. ٢- هەرکەس یا هەیئەت یا دەوڵەتێکی بە پێی سیاسەت و ڕێ و شوێنی ئیستیعمار بجووڵێتەوە. ئەڵمانیای نازی دەیەویست جێگەی ئەڵمانیای ئیستیعماری پیش شەڕی یەکەم بگریتەوە.
ئیستیعماری نوێ
گەشەسەندنی ئابووری «سەرمایەداری» *و هەناردنی سەرمایە بۆ سوودوەرگرتن لەسەرچاوەکانی وەڵاتانی دیکە، پێوەندی ئابووری وەڵاتە پیشەسازییە ئیستیعمارییەکانی لەگەڵ وەڵاتە بچووکەکانی ناردە ناو قۆناخێکی تازەوە. بەم مانایە کە وەڵاتە پیشەسازییەکان بە ناردنی سەرمایە و میکانیزمی جیهانی نرخ و دانوستانی کەرەستەی خاو و کاڵای دروستکراو و گوشاری سیاسی و ئابووری، وەڵاتانی دواکەوتوو ئەچەوسێننەوە. بەم دۆخە دەگوترێ ئیستیعماری نوێ کە زۆرێک لە وەڵاتانی بچووک و تازە ئازاد کراوی بە دژی ئەم پێوەندییە سیاسی و ئابوورییە ڕاست کردۆتەوە.
ئەم شێوازە داگیرکارییە وایکردووە کە وەڵاتانی بێ دەسەڵات، ئەگەرچی بە حەقیقەت یان بە ڕواڵەت بە سەربەخۆیی سیاسی گەیشتبن بەڵام هەروا لە بەرایی گەشەسەندندا بمێننەوە یان تەنانەت بگەڕێنەوە بۆ دوواوە و لە لایەکی دیکەشەوە وەڵاتانی پێشکەوتوو بە چەوساندنەوەیان سوودی زیاتر بکەن.
باو بوونی ئەم زاراوە ئەگەڕێتەوە بۆ «کۆنفرانسی باندۆنگ» (1955) . لەم کۆنفرانسەدا سۆکارنۆ، سەرۆککۆماری ئەندونیزیا بە جۆڕێک لە ئیستیعمار ئاماژەی کرد کە بە جلوبەرگێکی نوێوە لە لایەن کۆتلەیەکی خەڵک، بە کۆنتڕۆڵکردن و زاڵبوون بە سەر ئابووری و کەلتووردا هەمان ئامانجەکانی ئیستیعماری کۆن دەپێکن.
ئێش و دەماری
ئێشی دەمار
سەرچاوە: نالی
ئەمارەت
نیشانە.

شەقاوەت بوو بە دوود و داخیلی کوورەی ضەلالەت بوو
ئەمارەت خوسری خوسرەو، کەسری کیسرا، شەققی ئەیوانە
ئەژماردن
[[پهـ: ئۆشمورتەن، ئۆشمارتەن]]
«مستـ. متـ.» دیاری کردنی چەندێتی شتێک، حیساب کردن، گوتنی یەک، دوو، سێ و... و... هەر جارە لادانی پارچەیەک لەو شتەی مەبەست بێ بزانن چەندە.: هێشتا نەت ئەژماردووە دەڵێی ئەوەندەیە، ئەوە سێ جارە دەیئەژمێرم یەکێکی هەر کەمە. «خاڵم ئەژماردن سەت و بیست و نۆ» «هیچ خاڵم نەدی لە گوێن خاڵی تۆ» «فۆلکلۆر» ٭بژاردن/۱، ژماردن، «بکـ.» هەژمارتن، حیساب، حیسێب، حیسێو «کردن»، «جنو.» ژمارە کردن. حەساو کردن.
ئەژماردن(هەورا)
ژمارای،(فە) شماردن، هەژماردن، هەژمارتن، ژمارتن، هەڵبژاردن، بۆ_: بۆبژاردن، تۆڵەدانەوە
ئەژماردە
شُمُرده شُده
شُمُرده شُده
ئەژماردە
«نمفـ: ئەژماردن» شتێکی زاندارابێ چەندە، حیساب کراو.: پارەکەی بە ئەژماردە لێ وەرگرن. ٭بژاردە، ژماردە.
ئەژماردە
ئەژمارە
[[ئەژمار+ئە]]
«نتـ.» تمـ: ئەژمار. «... بە پێی ئەژمارە بۆ گشت مامرێکی سەرە، پانزە هێلکە لە ڕەشاییەکان ئەسێنێت...» «قزڵجی: پێکەنین_۱۱۸».