بابۆڵە

چوبی که در را بدان بندند

دارێ کە بە دەرگاوە دەندرێ بۆ داخستن

حقوق طبیعی

natural rights

ئەم چەمکە لە ئەندێشەی ئەورووپا، پێشونەیەکی دێرینی هەیە بەڵام زێدەتر لە سەدەکانی 17 و 18 بڕەوی پەیدا کرد. مافە سرووشتییەکان بریتین لەو مافانەی کە بەپێی «یاسای سرووشتی» دراوە بە تاکی مرۆڤ و شتێکی نەگۆڕ و حاشاهەڵنەگرە و بۆ هەموو کەسێک یەکسانە. بیرمەندانی سیاسی ئەورووپا ئەم مافانە بە مافێک ئەزانن کە مرۆڤ لە پێش بەدیهاتنی دەوڵەت، بە شێوەێکی خۆڕسک و سرووشتی لێی بەهرەوەر بووە. سەرەکی دیکەین مافە سرووشتییەکانی مرۆڤ بریتین لە: مافی ژیان، مافی ئازادی و مافی یەکسانی.
هەندێ لە بیرمەندانی سیاسی دوو زاراوەی «مافی یاسایی» لەگەڵ «مافی سرووشتی» جیا دەکەنەوە و زیاتر لە سەر مافی یاسایی لەنگەر دەگرن. ئەم جیاوازییە تاکوو سەرەتاکانی سەدەی بیستەم دەوامەی بوو، لەمەودوا «مافی یەکسانی بێ فەرق و جیاوازی بۆ هەموو ئەندامانی بنەچەی مرۆڤ» ڕاگەیاندرا و ئەم دەستەواژە لە جاڕنامەی گەردوونی مافی مرۆڤ (بڕوانە مافەکانی مرۆڤ) کە لە کۆمەڵەی گشتی نەتەوەیەکگرتووەکان (1948) لە پاریس پەسند کرا هاتە ئاراوە.
ناوەرۆکی بوێرانەی بیرۆکەی مافە سرووشتییەکان کە لە سەدەی 17 سەری هەڵدا، ئەم بنەمایە بوو کە حکوومەت دەبێ لەسەر خواست و ڕەزایەتی خەڵک دابمەزرێت. لایەنگرانی ئەم تیۆرییە بەم قەناعەتە گەیشتن کە «کۆمەڵگەی سیاسی» خۆی بەرهەمی پەیمانێکی کۆمەڵایەتییە. لەم ڕووەوە خواستی خەڵک، تەنیا یەکسانی و عەدالەت بووە و یەکسانیش دەرکەوتێک بووە بۆ ئەو پەیمانە کۆمەڵایەتییە.

زدودن
صیقل دادن

بە دەست خاوێن کردنەوە
مشت و ماڵ دان

(موتەسەڤڤینە - mutesevvife)

ئەهلی تەسەوف، سۆفیان.

بسیار زیبا و بی مانند

زۆر جوان و بێ هاوتا

(موره‌ففه‌ھ - mureffeh)

ئاسودە حاڵ و خۆشگوزەران.

(موسادەفە - musadefe)

دیتنی کەسێک.

(موئارەفە - mu᾿arefe)

یەکتر ناسین، ئاشنایەتی پەیداکردن.

(مەلافە - melafe)

متیل، چەرچەف.

(میلهەفە - milhefe)

لێفە، لحێف.

(مولەتتەفە - mulettefe)

لوتف نامە، نامەی لوتف ئامێز، ناسکەنامە.

(موناسەفە - munasefe)

دوولەتکردن، دووبەش کردنی شتێک لەگەڵ کەسێکدا.

(مینشەفە - minşefe)

خاولی.

(موڤاغەفە - muvaxefe)

وەستان و خۆڕاگرتن لە شەڕدا.