زەدە، عەیبدار

مەڕ.

بڕوانە : ئەسپۆن.

گیاهی است داروی زخم

گیایەکی بەهارییە بنکێکی هەیە وەک پیاز ، بەهاڕراوییدەکرێ بەبرینەوە ، بۆ گۆشتە و زوون زۆر باشە

گیایە کە بۆ دەرمانی برین دەبێ

جان سپردن

گیاهی است خوشبو

گیایەکی بۆن خۆشە وشکەکەی دەکەنە گەسک

مخفف یوسف

سووکەڵەی ناوی یووسف

ناوە بۆ داشێک لە داشەکانی شەترەنج

گیاندارێکی نێری باڵابەرزی ناوپشت چاڵی داڕێژراوی بە هێزە سواریی پێ دەکرێ

اسب، سمند، نوند، چرمە، رخت، توسن، تکاور، یکران، مال، مال سواری، ستور.

چاروا. [هەسپ: نێری ماین].

حصان، فرس. وێنە

اَسب

نێری ماین، هەسپ، حەسپ

«نا.» ۱- گیاندارێکی چوار پێی، بەرزی، یەک سمی، کلک و یاڵ درێژی، شۆخ و شەنگی ژیرە. لە زۆر کۆنەوە کەوی کراوە، بۆ سواری و باڵ هەڵگرتن و غارە ئەسپ و گۆیێن بەکاردێت، ۲۵- ۳۰ ساڵ دەژی، هەر پاش کەوی کردن هاتۆتە نێو ڕیزی ئامرازی شەڕی نێوان خێڵ و عەشیرەتەکانەوە، ئێستاش لەشکری دەوڵەتەکان بەشێک سەربازی سوارەی هەیە، ڕاگرتنی ئەسپ لە کوردستان دەگەڕێتەوە ڕۆژگارێکی کۆن «دەوری مادەکان» و بەخێو کردنی سەرچاوەی داهاتێکی باشە بۆ خاوەن ڕەوە ئەسپان، گەلێ ڕەنگی هەیە: کوێت، شێ، ڕەش، بۆر، سورخن ٭ «بکـ.» هەسپ، هەسپی نێر «تمـ: کفـ- ۳۱۴». ۲- یەکێکە لە داشەکانی یاری شەتڕنج. ئەسپی باوبۆران- «نتـ.» ئەسپێکی خەیاڵییە لە چیرۆکە فولکلۆرییەکانی کوردیدا باسی کراوە، گۆیا وەکوو «با» و «بۆران» بە تەووژم و خێرایە. ئەسپی بەحری- «نتـ.» مەوجوودێکی خەیاڵییە شکڵی وەکوو ئەسپ وایە، لە هێندیک چیرۆکی فولکلۆری کوردیدا ناوی دێ، گۆیا لە بەحرا دەژی و بۆ هەندێ پاڵەوانی ئەم چیرۆکانە دێتە دەر و سواری دەبن، زۆر خێرایە دەگەڵ ئەو گیاندارەی کە زانستی ئیمڕۆ بە ئەسپی ئاوی دادەنێ [هیپپۆپۆتام] لێک جودان. ئەسپی ڕەش- «نتـ.» بەیتێکە لە بەیتە فولکلۆرییەکانی کوردی، بە دوو لەهجەی ناوەندی و باکووری. ئەسپی حدود- «نتـ.»، «مکـ.» ئەسپی ڕەسەن، ئەسپێ ڕەگەزی بچێتەوە سەر ئەسپی عەڕەبی ٭«سیمـ» عوبێدە. کەحێلە، کەحێلان.

(دەر.، هەورا) هەسپ، شەودێز، ڕەخت، ڕەخش، چاروا، نێرەی چارەوایە بۆ سوواری و بارو کشتوکاڵ بەکار دەبرێ._ی حدوود: ئەسپی هەرە باشترین._تاودان: (دەر) ئەسپ پڕکردن. جوورە دامەیێکە لە کەرەستەی گەمەی شەترەنجێدا

ئەسپا سنینە، بایسکل، ئەسپە دارینە، دووچەرخە

ئەسپە دارینە، دووچەرخە، پایسکل

ئەسپەئاسنینە

یابو، اسپ باری.

یابوو. [ئەسپی بارکێشان]

برذون.

یەکسمی باری، ئەسپی باری

وردادن، سواری آموختن.

فەنتازی، سواری فێکردن. [ڕاهێنانی ئەسپ]