خواستی گرووپێکی ئەتنیکی دانیشتووی وەڵاتێک بۆ جیابوونەوە لەژێر دەسەڵاتی سیاسی دەوڵەتێک کە ئەو گرووپە ئەتنیکیە تا ئەو کاتە بەشێک بووە لەو وەڵاتە. ئەغڵەب، ئامانجی جوداییخوازەکان دامەزراندنی دەوڵەتێکی نوێیە لە وەڵاتێکی تازە بۆ نەتەوەیەکی تایبەت. سەدەی نۆزدە لە ئەورووپا و سەدەی بیستیش لە ئاسیا و ئەفریقا، بەهۆی پەرەسەندنی ناسیۆنالیزم* و تەنینەوەی وشیاری نەتەوەیی لەناو ئیمپراتۆریەکاندا بزاڤی جودایی خوازی بە زۆری پەرەی سەند و بووە هۆی هەڵوەشانەوەی ئیمپراتۆریەکان و سەرهەڵدانی نەتەوەی نوێ. گرینگترین ڕووداوی لەم چەشنە هەڵوەشانەوەی ئیمپراتۆریە گەورەکانی فەرەنسە و بەریتانیا و عوسمانی بوو کە لە ئاسیا و ئەفریقا و ئەمریکا دەسەڵاتیان بە دەستەوە بوو.
هاندەری جوداییخوازی، ڕەنگە جیابوونەوە لە وەڵاتێک بێت و موتوربەبوون بە وەڵاتێکی دیکە. جوداییخوازی، لە یاسای زۆربەی دەوڵەتەکاندا ڕەنگە لە جوملەی تاوانی سیاسی* لە قەڵەم بدرێت و هەندێ جاریش بە واتای خیانەت پێناسە دەکرێ و بەناوی دژبەریی و ناتەبایی حاکمییەتی نەتەوەیی سزای بۆ دیاری دەکرێت.

تجزیه طلبی

separatism

جیاوازی

( (خودایا - xudaya))

ئەی خوایە.

(خودایگان - xudaygan)

یەزدان، خوا، پاشای گەورە، خاوەن.

خووایی، خوڵایی

خوڵایێتی

خوڵایەتی

(باک.):پڕکردن،تەراز کردن

معشوقه

گراوی، دڵبەر، ماشقە

باز ایستاده
دست و دلباز

دەست هەڵگرتوو
دەست بڵاو، ماڵ بەفیڕۆدەر

دەستبڵاو،ئەبلەخەرجی.

دارودسته

دەستە و بەستە

بلک، آکیش، دست بە دامن.

چنگاوێز.[دەسەوداوێن، تێوەئاڵان. تێوەئاڵاو]

تَشَبُّث. مُتَشَبَّث، مُتَمَسَّک، مُستَمسِک، مُعتَصِم.