دارین.

داروینیسم اجتماعی

Social darwinism

تیۆرییەکی کۆمەڵایەتی و مێژوویییە کە لە لایەن چارلز داروین (1809ــ1882) ئاڕاستە کرا و باس لە پڕۆسەی گەشەسەندنی سروشتی«جۆرەکان» دەکات. ناوبراو لە کتێبە بەناوبانگەکەی بە ناوی سەرچاوەی ڕەگەزەکان، بۆ سەلماندنی بونیادی گەشەی بوونەوەرە زیندووەکان، بەپێی هەندێ بەڵگە پێی وابوو کە بوونەوەرەکان لەژێر کاریگەریی هەلوومەرجێکی دیاریکراودا گۆڕانیان بەسەرا دێت. بۆ نموونە مرۆڤی بە بەرهەمی فراژووتن و گەشەکردنی ڕەگەزێکی مەیموون دادەنا.
بنیاتی ئەم تیۆرییە لە باری مێژوویییەوە، پابەندی بنەمای «خەبات لە پێناو ژیان» دایە. ئەم ڕەوتە لە سروشتەوە گوازراوەتەوە بۆ ناو ڕەگەز و نەتەوەکان. لەم جەنگەدا «شیاوترینەکان»، واتە «بەهێزەکان» دەمێننەوە. ئەم تیۆرییە لە کۆتایی سەدەی نۆزدە و بەرایی سەدەی بیست، بووە بنەمایەکی ئایدیۆلۆجیکی بۆ ململانێی زلهێزەکان و دەسپێکێک بۆ شەڕی دەسەڵاتداریەتی ئیمپریالیزم. ئەم تیۆرییە لەگەڵ ڕەگەزپەرستی* ئاوێتە بووە بۆ نموونە لەسەر کەسایەتی هیتلەر، پێش ساڵی 1914 کاریگەریی دانا و دواتر بەشێک لە فەلسەفەی نازیسمی پێک هێنا.

(دارقینیست - dar vinist)

لایه نگرانی تیوری داروین.

(دارقینیسم - darvinism)

تیوری چارلزروبرت داروینی ته بیعه تناس و فه-یله سوفی ئینگلیزی دەربارەی دروستبوون و گه شه كردن و پەره سه ننی گیانله بەران و رووه کان. ئەم زانایه بوچوو نەکانی خوی له کتیبه کانیا بەتایبەتی له کتیبی ئەسلی ئه نواع¬دا شه رح و شروقه کردووه.

لە میانەی سەدەی 19 بۆچوونە ژینگەناسییەکانی چارلز داروین لە سەر تیۆرییە سیاسیەکان کاریگەرییان دانا. گریمانەکانی داروین لە سەر لایەنە جۆراوجۆرەکانی ململانێ تەئکیدیان دەکرد و پێوەبوون کۆنترۆڵی سیاسی لە لایەن کەمینەیەکی سیاسی و سیستەمێکی ئابووری سەرمایەداری پاساو بدەن.
سپێنسر و گراهام سامنر، وەک پێشەنگی سوسیال داروینیزم، شەڕی مان و نەمان یان لە دۆخ دەدا (واتە کردوکۆشی گیانلەبەران بۆ زاڵبوون بەسەر دوژمن و بارودۆخی وادا کە بیانخاتە مەترسی لەناوچوونەوە) بەڵام لە لایەکی دیکەوە بیرمەندانێکی وەک پارسۆنز و گامپلۆڤیچ و سیاسەتمەدارانێکی وەک بیسمارک، چەمبرلێن و ڕۆزڤێڵت جیاوازی ڕەگەزی و زایەند و پەرەسەندنی ئیستیعمار و شەڕیان بەهەند دەگرت و بە هۆکاری ململانێ و کێشمەکێشی نێوان نەتەوە و گرووپەکانیان دەزانی.

سوسیال داروینیسم

Social Darwinism

( (بەردارو بەرمال - berdarü bermal))

کینایەیه بۆ کەسێک شتێکی له شوێنێ هەڵگرێ و هەڵێ، رفاندن.

بێ ماڵ و حاڵ، هەژاری

رجاله

مناڵ و مەزن

نگا: وەدارتش

وەدارتش

پیەدارو. [پیه و آهک نوشکفته و پنبه به مقدار معین در روی آتش قاتی کنند و برای وصل تنبوشه و کوزەی شکسته به کار برتد.)

پنج. [پیو و قسڵی تازه گیراوه و لۆکه به ئەندازەی پێویست لەسەر ئاگردا ئاوێته دەکەن و بۆ پینه کردن لولەی سواڵەت و گۆزەی شکاو به کاری دەهێنن.)]

عَجینَ الکَلس.

(جاندارو - candarû)

تلیاک, ئه فیون, ده رمانی گیان.

(خوسرەودارو - xusrew darû)

جۆرە رووەکێکە.

(زه هردارو - zehr darû)

مۆرفین، ده رمانی دژه ژار.

(شاەداروو - șahdarû)

شەراب،شادەرمان، باشترین دەرمان.

(شیفا داروو ـ șifadarû)

دەرمانی شفادەر، مۆرفین، بەنگ ،بەنج.

(نووشداروو - nûşdarû)

ئەکسیر، بەنج، تلیاک، مۆرفین، دەرمانی شفابەخش.

نوش دارو، پادزهر، شراب.

...پازار. شەراو. [دەرمانی شیفابەخش. دژەژار. شەراب.]

مُفَرَّحُ القُلُوب، مَعجونُ المُلوک، فازهر، خَمر.

(گەداروو - gedarû)

گەداروو، رووقایم لە گەداییدا.