دەعبایەکی کێویی مل کورتی بەزیانە بەقەد بەرانێک دەبێ

بریتییە لە مەردوومی بەهێزی بەکێش

خوک، گُراز، وراز، بَغرا.

نیش، دَندان نیش.

خووگ، گوراز. [وەراز، گاکوڵ]

کەڵبه. [کەلپ]

خِنزیر، قَبّاع، هِلَّوف.

ناب.

گراز
کنایه از آدم شجاع و نستوه

خوو، خووگ، گاکۆڵ
بریەتیە لە پیاوی زۆر هار و کۆڵنەدەر و بەکار

«ست:ڤەرازه»، «نا.»، «نێو، بک.» 1- گیاندارێکی بەهێز و قورسه، لەوانەیه بەچکە ی خۆیان بە شیری مە مکان به خێو دەکەن، سمی هەیە، پێستی ئەستوورە، تووکی کورت و ڕەقه، لمبۆزی هەیه، دوو ددانی لەو لاو لای دەمی هاتوونه دەر «شفره» یان پێدەلێن، بۆ خۆ پاراستن و شەڕ کردن کەڵکیان لێ وەردەگرێ.* «نێو.» خووگ، وەراز. «جن.» و راز. تێبــ.ینی:آ» ئادەمیزاد له زۆر کۆنەوه بەرازی کەوی کردووه و به «ڕەوه» به خێوی کردووه، له دەور و بەری چەمچەماڵ «کوردستانی عێڕاق» دێیەکی کۆن بەناوی «چەرمووگ» له ژێر خاک دەرکەوتووه زانایانی باستانناس لایان وایه یەکێک لەو شوێنانەی که ئادەمیزاد پاش ئەوەی ئەشکەوت نشینی بەلاوه ناوه، ئاوەدانی کردۆتەوه و شتی وای تێدا دۆزراوەتەوه پێشان دەدەن خەڵکی ئەم «دێ» کۆنه بەرازیان بەخێو کردووه پاش بڵاو بوونەوهی ئیسلامەتی له کوردستان و موسڵمان بوونی زۆربەی زۆری کوردان و لە بەر ئەوەی که خواردنی گۆشتی بەراز له ئیسلامەتیدا ڕەوا نییه، تۆوی «بەرازی کەوی» له کوردستانا بڕاوەتەوه و «فەله» ی کورد کەم تا بێشێک له ماڵانا بەخێوی دەکەن، بەڵام بەرازی کێوی له گەلێ شوێنی کوردستانا هەیه. ب «بەرازی کێوی زیاتر له ناو زۆنگ و مێشه و دارستاندا دەژی و شەوانه دەردەکەوێ و زەوی دەکێڵێ و زیان به باغ و کشتوکاڵ دەگەیێنێ. ج) «بەراز گیاندارێکی قەڵەو و گۆشت و خەزو بەزێکی زۆری هەیه، دەست و قاچی له چاو گەورەیی جە ستەی کورتن، ملی ئەوەنده نییه که بتوانێ سەری بەم لاو لای خۆیدا بچەرخێنێ. د» بەراز نێر یا گۆڵە بەراز «بڕەک» و «یەکانە» ی پێدەڵێن و دێڵەکەشی «مالۆس» ی ناوه. مالۆس هەر عومری گەیشته نۆ مانگ توانایی ئەوەی دەبێ یەکانه هەڵبگرێ و ساڵێ دوو جار، له سەرەتای بەهار و پاییزا دە تر ەکێ و هەرجاره 6- 12 بەچکەی دەبێ که پێی دەڵێن «کوودەڵه» یا «بزەڵه». بەراز تا پازده ساڵان دەژی. 2- «مج.» پیاوی قەڵە وی کورتەبنه.

ووراز، خووگ، (فە) گوراز، خووک، خووگ، (دەر) وەراز، کەمێک لە گاجووت گچکەترەو کلکی کورتەو دووسمە، بەرازی مێ: دەڕ، مالۆس، ماویەبەراز، مەهوو، (فە) ساگەوان، بەرازی نێر: یەکانە. بەرازی کێوی، (باک) بەرازێ کەدی، بەرازی کەوی، (باک) بەرازی کووی، گورانە. جانەوەرێکی کەوی و کێوی و مل کورت و ئەستوورو بۆزە بە نێرەکەی یەکانەو بە مێیەکەی دەڕ یا مالۆس دەڵێن وەکوو سەگ بە جارێکی چووار پێنج کوودەڵەی دەبی، بەراز زۆر مێمڵی کشتوکاڵە بەتایبەتی مەرەزەو جۆو گەنمەشامی و زۆریش حەز لە بەهی و پیازو خووگانەی دەکات، هەر زەوێیکی زەلدارو یا زۆر ڕەق و پتەوبێ گاجووت نەتووانێ بیکێڵێ چەند دانە بەهی یا پیازە خووگانە لەو زەویدا لە چەند جێگەیەدا دەشارنەوە بەراز بە شووێن بۆنیدا دەگەڕێ تا دەیدۆزێتەوە هەموو زەویەکەی دەکێڵێ بە شفرەکانی و دەیانخوواو ئەو جار دەڕوات. قیتکایی سەری شاخانە. (خۆ) بازگە. (هەورا) قوتکە، لووتکە

اسب گشن

ئەسپی فەحل کە ماینی لێ چادەکەن

بهاز، گُشَن، ایغری.

[ئەسپی نێر بۆ پەراندن.]

فَحل، فَنیق، قَبّ.