(تەلالا - telala)

دەنگ، گۆرانی، ستران.

تلیا هلاڤێژک. دۆشاومژە، قامکی شادەیە

(تەمالوک - temaluk)

بوونه خاوەنی خۆت.

(توالیت - twilit)

تەوالێت، مێزی تەوالێت، ئارایشگه، ئابدەسخانه.

(تەڤالود - tevalud)

زاوزێ کردن.

(تەڤالی - tevalî)

یەک له دوی یەک هاتن، پەی دەر پەی.

کاکل روی پیشانی

قزیسەرتوێڵ، کاکۆڵی سەر هەنیە، گودلە

(توتالیتەر - tûtalîter)

تۆتالیتاری، دکتاتۆری، ستەمکاری به کۆ ڵ.

گوودلە، پووتک

(تەپاله - tepale)

تەپاڵه - سەرگین، لاس، ریخ.

(تەکالیف - tekalîf)

ئەرک و ناخۆشی، کاری قورس، مەشەقەت و رەنج.

(تەکنی کالەر - teknî kaler)

ڕێچکەی تەکنیکی.

فراگیرندگی + توتالیتاریسم

Totalitarianism

ئەم زاراوە لە ڕیشەی لاتینی (totus) بە مانای «گشت» وەرگیراوە. بەو ڕێباز و ئەندێشە سیاسی و ئایینی و ئەخلاقییانە دەگوترێ کە هیچ سنوورێک لەنێوان ژیانی کۆمەڵایەتی و ژیانی تاکەکەسی قاییل نابێت و بۆی هەیە تەواوی کەلێن و قوژبنی ژیانی خەڵک بپشکنێ و دەستی تێوەربدات. هەڵبەت ئەوە لە بیر نەکەین کە پاوانخوازی، لە خۆیدا ئایدیۆلۆجیایەکی تایبەت نییە بەڵکوو تایبەتمەندی ئایدیۆلۆجیکی سیستەمگەلێکی وەک کۆمۆنیزم و فاشیزم و نازیسم لە ئەژمار دێت.
تۆتالیتاریزم، یەکەم جار لە دوای ساڵی 1923، واتە ئەو ساڵەی کە مۆسۆلینی لە ئیتالیا دەسەڵاتی بە دەستەوە گرت، بۆ ناوبردەکردنی ئەو سیستەمە کۆمەڵایەتی و سیاسییەی کە دەیویست لەم وەڵاتەدا پیادەی بکات بە کار براوە و پاشان دەماودەم بڵاو بۆتەوە.
بەگشتی ئەو ڕژێمانەی کە هەڵگری خەسڵەتی تۆتالیتەرین، ئەم تایبەتمەندییانە لەخۆ دەگرن:
1ــ کۆنتڕۆڵی دەوڵەت بە سەر هەموو کاروبارێکی کۆمەڵایەتی و ئابووریدا.
2ــ پاوانکردنی دەسەڵاتی سیاسی بە دەستی حیزبی دەسەڵاتدار.
3ــ لابردنی هەموو جۆرە شێوازێکی چاودێریی دیموکراتی لە کۆمەڵگەدا.
4ــ پەنابردن بە تیرۆر بۆ سەرکوتکردنی هەر چەشنە نەیارییەک.
5ــ قۆرخکردنی حیزب و دەوڵەت لە لایەن تاکە کەسێکەوە.
6ــ هەوڵدان بۆ پێکهێنانی کۆمەڵگەیەک بە پێوانەکانی ئایدیۆلۆجی حیزبی دەسەڵاتدار.
7ــ خستنەگەڕی هەموو هێزەکانی کۆمەڵگە لە پێناو ئامانجەکانی حیزب و دەوڵەت و ئیفلیجکردنی سەربەخۆیی تاکەکەسی.

قوللەی کێوی. کۆنگرەو بورجی شەڕێ

زیندەوارێکە وەکوو پند وایە بەڵان گەورەترە، کە بەلەش هەڵبگەڕێ خارشتی پەیدا دەکا وە نیسکی دەچێ بەڵان ڕەشترو تەنکترە

(باک) تمبالی. نەمبەڵی

تەقەلا