تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئارەق کردن
«مستـ. لا.» ١- هاتنە دەری ئارەقە لە لەشی ئینسان. ٢- «کنـ.» گەرمابوون، بە خۆدا شکانەوە، خەجاڵەت بوونەوە * ئارەق دەردان، ئارەق ڕشتن/ ١، ئارەق کردنەوە.
ئارەق کردنەوە
«مستـ. لا.» تمـ : ئارەق کردن.
ئارەق کێشان
[[ ٢- ئارەق + کێشان] ]
«مستـ. متـ.»، تمـ: ئارەق گرتن.
ئارەق گرتن
[ ٢[- ئارەق + گرتن ]]
«عا. کو.»، «مستـ. متـ.» دروست کردنی ئارەق. تێبــ. ــ١ دروست کردن و فرۆتنی ئارەق تا ئەو دوایانەش لە کوردستان پیشەی تایبەتی فەلە و جوولەکە بوو، موسوڵمانان بە ئاشکرا، خۆیان لە قەرەی ئەم ئیشە نەدەدا. شێوەی گرتنی ئارەقی خواردنەوە و ئارەقی گژوگیا تۆزێ لێک جیابوون. ٢- بۆ گرتنی ئارەقی خواردنەوە لە پێشدا ترێ دە تەشت یا شوێنێکی تایبەتیدا بە پێ دەشێلن و دەیپڵیشێننەوە تا دەبێتە تڵپە و ئاو، دایدەپۆشن و لێی دەگەڕێن تا دەترشێ «تخممر دەکا» ئەو جار دەیکەنە مەنجەڵێکی زەلامەوە و سەری بە سەر پۆشێکی تایبەت دەگرن و بە قۆر یا هەر شتێکی تر هەناسەی لێ دەبڕن، لە لایێکی ئەم سەرپۆشەوە لوولو یا مەسینەیەک قایم کراوە دەورەی ئاوی ساردە، ئەوجار ئاگرێکی باش لە ژێر مانجەڵەکە دەکەنەوە، گەرما و تینی ئاگر تڵپ و تاڵی ناو مونجەڵەکە دەکا بە هەڵم و بە لوولەکەدا دەردەچێ، چونکە خۆی گەرمە و ڕێگای دەرچوونی سارد، دەبێتەوە ئاو، تک تک ئەتکێتە قاپێکەوە کە لەبەر لوولەکە داندراوە. بۆ گرتنی ئارەقی گژوگیاش ئەم شێوەیە بە کار هێنراوە و شێوەی تایبەتیش هەبووە: ناو مەنجەڵێکی گەورە پڕ دەکەن لە گیای مەبەست و ئاوی کەم تێدەکەن، دفرێک لە ژوورەوە لە سەر گیایەکە دادەنێن و تەشتێ دەخەنە سەر مەنجەڵە گەورەکە و دەورەی قوڕ دادەدەن و تەشتەکە پڕ دەکەن لە ئاوی سارد هەڵمی گژوگیایەکە لە بنی تەشتەکە دەدا و لەبەر ساردی دەبێتەوە ئاو کە دەتکێتەوە ناو دەفرەکەی ناوەوە.
ئارەقاوی
عرق کرده
ئارەقاوی
[ [١- ئارەق + ٢- ئاوی] ]
«سمفـ..» حاڵی کەسێکی زۆری ئارەقە کردبێ و جلک و لەشی تەڕ بێ: شامار هەموو لەشی ئارەقاوی بوو خۆی کرد بە ژوورا، هەموو گیانت ئارەقاوییە تا ئیشک نەبیتەوە دەرمەکەوە.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئارەقخۆر
کەسێکە کە ئارەقخواردنەوەی کردبێ بە خوو
ئارەقخۆر
[ [٢- ئارەق ١ + خۆر «خواردن» ] ]
«سفا.»، ئەو کەسەی هەمیشە ئارەق دەخواتەوە.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئارەقفرۆش
کەسێکە کە هەر ئارەق بفرۆشێ
ئارەقفرۆش
ئارەقچن
[[ ١- ئارەق + چن «چنین» ]]
«نتـ.» کڵاوێکە لە پارچە و قوماش دەیدروون یا لە بەن و دەزوو دەچنرێ و دەکرێتە سەر، هەر تەپڵە سەر دادەپۆشێ. * ئارەخچن، تەقیلە.
ئارەقچن
(ئەردە) دێمەک، مەهار، چیلکەیەکی گچکەیە، کە لە پەڕەی کەپۆی ئاژاڵ و ووشترانی دەکەن. تەقیلە، تەلک، گوورۆز، ئارەخچن، ژێرکڵاو
ئارەقچنیاگ
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئارەقکردن
کردنی ئارەقی زۆر لە نەخۆشیی گرانەتادا و ، لەش سووکبوون و ڕزگاربوون لێی
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئارەقکردنەوە
هاتنەدەرەوەی ئارەق لە ئەندام
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئارەقگرتن
گرتنی ئارەقی هێندێ شت بە جۆرێکی تایبەتی
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئارەقگیر
ئارەقگیر