یاقوت

یاقووت، بەردێکی بەنرخە و غاڵبەی بە ڕەنگی سووری گەشە

یاقووت

یاقوت

ئاقووت

عاقل

بە ئاوەز، زانا، ژیر، عاقڵ، وریا و فامیدە

«نا.»، «مکـ.» ١- هۆش، فام، تێگەییشتن: ڕۆڵە ئاقڵت بێ. ٢- [عا = عاقڵ] * ئەقڵ. ٢- «س.» ا» وشیار، تێگەییشتوو، زانا: ماشەڵڵا کوڕی من ئاقڵە. ب» ئارام، بێ قڕە و بڕه، بی هەست و خوست.: مناڵینە ئاقڵ دانیشن.

«مستـ. لا.» «عا. کو.»، «مکـ.» ١- بوونە خاوەن هۆش، هۆش هاتنەوە بەر، هەست کردن و تێگەییشتن، پێ زانین. ٢- تەمبێ گرتوو بوون، دەست کێشانەوە لە کارێک، واز هێنان لە کردەوەیێک: شێرکۆ ئیتر ئاقڵ بووە چیدی قومار ناکا. هەرچی هەیبوو بە ڕایسز دۆڕاندی ئێستا بۆمان ئاقڵ بووە.

«مس. لا.»، «عا. کو.»، «مکـ.» تێگەییشتن و قەبووڵ کردنی کارێک یا مەسەلەیێ بەو جۆرەی کە باسی دەکەن، یا بەو چەشنەی کە پیاو خۆی تێیگەییشتووە و بۆ خەڵکی باس دەکا. : ئاقڵ نای بڕێ ئەو پیاوە شتی وابکا. هەرچۆنێکی ئاقڵی بڕی وادەکا. ئا بەم جۆرە ئاقڵ دەبڕێ. ئاقڵی وای بڕیوە لۆمەی مەکەن. هیچ ئاقڵم نەیدەبڕی ئەم کارە وابێ. ئاقڵ گرتن. * چوونە ئەقڵەوە.

«مستـ. لا.»، «عا. کو.»، «مکـ.» ١- شێوانی ئاقڵ، لە دەست چوونی هەستی تێگەییشتن و سەرەودەر کردن لە کاران، لێک نەکردنەوەی چاکە و خراپە.. ٢- «کنـ.» شێت بوون، خەرفان.

«مستـ. لا.» «عا. کو.»، «مکـ.» سەرەو دەر کردن لە کاران، لە مەسەلەیەک، لە زانستێک، لێزانین: جەوهەر ئاقڵی بەوشتانە ناشکێ، هیچ نەم دەزانی خدر ئاوا ئاقڵی بە شیعر دەشکێ، جوامێر ئیتر گەورە بووە ئاقڵی بە چاکە و خراپە دەشکێ.

«مستـ. لا.» «عا. کو.»، «مکـ.» ١- تەمبێ کردنی کەسێک «بە قسە یا هەر کارێکی مەعنەوی کە بی ئێشێنێ، یا بە لێدان و پێ گەیاندنی زەرەری ماددی» : وەهای بە گژ داچوو بۆ حەوت پشتی ئاقڵ کرد. دار و نەداری لێ بردووه، بۆ بابەڵبابی ئاقڵ کرد. ٢- دابین کردنی مناڵان و بێدەنگ کردنیان «بە لێدان یا بە هەڕەشە گوڕەشە» : بێدەنگ دەبن دەنا بانگی دەکەم ئاقڵتان کا. * عاقڵ کردن.

«مستـ. لا.»، «عا. کو.»، «مکـ.» تمـ: ئاقڵ بڕین.

«عا. کو.»، «بنتـ.» بە شێوەی یەکێکی عاقڵ، وەکوو کەسێکی تێگەییشتوو: هەرچی پێی بسپێرن ئاقڵانە ڕایدەپەڕێنێ، ئەم کارە ئاقڵانەیە لە دەست هەموو کەس نایێ، خۆ دنیا خرا نابێ جارێک ئاقڵانە بجوڵێتەوە.

«عا. کو.»، «حمس.»، «مکـ.» ١- تێگەییشتوویی، زیرەکی و وریایی. ٢- «مجـ.» چاک، چاکە.: زۆر ئاقڵی کرد کە دەنگی نەکرد، دەنا لێیان دەبوو بە شەڕ. ئەم ئیشەی ئاقڵی بوو. ئەم ئاقڵییەی ئەو شێت و شوورە کردوویە کەس نایکا. * عاقڵی.

نوعی کبوتر

جۆرێ کۆتر

سر انجام

عاقیبەت، دوماهی