تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئاری
بەشێکی زۆرە لە ئادەمیزادی سپی پێست کە کوردیش دەچێتەوە سەر ئەو
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئاری
ئاری
«نمسـ.»، «بکـ.» کۆمەگ، یاریدە.
ئاری
(باک) خۆڵەمێش، مشکی خۆڵەکەوە. ناوی نەژادێکی خانەدان و پێست سپییە نەتەوەی کوردیش لەو نەژادەیە
ئاری باری
آلو سرخ
آلبالو
ئاری باری
هەڵووچە سوورەی پاییز
بەڵاڵووک، ئاڵووباڵۆو
ئاری باری(باک)
ئاڵووباڵوو، گەراز، میوەی دارێکی بەڵاڵووکییە، بەڵان لە بەری بەڵاڵووکێ گەورەترە
ئاری کردن
«مستـ. متـ.» یارمەتی دان، کۆمەگ کردن * ئالی «ژابا/٦، کف٤٤»، هاری «کف ٢٩٨». تێبــ.: ئەم وشەیە و چەندێکی تر کە هەر لەمە وەرگیراون، لە ساڵانی شەڕی دووەمەوە لە نووسینی سیاسیدا بە کارهێنراون.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
بێ ئاری
ئاریان
بڕوانە: ئاران
ئاریباری
«نتـ.»، «کیـ.» هەڵووچە، هەڵووژە. هس.: ئاڵووباڵوو.
ئاریختێ
میراو، ئەو کەسەی کە ئاو دابەش کردنی بۆ ئاودێران بەدەستە
ئاریستۆکراسی+ ئاغەواتی
بە زمانی یۆنانی بە مانای باشترین حکوومەت یان حکوومەتی پیاوماقووڵانە. بەڵام لە زاراوەدا جگە لەوەی کە هەڵگری پاساوێکی ئەخلاقییە، حکوومەتی کەسانی لێهاتووە کە بەپێی میرات و شەرەف و خوێن بە سەروەری گەیشتوون. کەواتە دەکرێ بە حکوومەتی ڕەگەز مەزنایەتی ناوبردە بکرێ.
لە فەلسەفەی سیاسی یۆناندا ئاریستۆکراسی بەو دەسەڵاتدارانە دەگوترێ کە لە باری ئینسانییەوە بە تەواوی هەڵیان دابێ و گەشەیان کردبێ. «ئەرەستۆ» (لە کتێبی سیاسەت) و «پلاتۆ» (لە کتێبی کۆمار)دا هەوڵێکی زۆریان داوە لەمەڕ دیاریکردنی پێودانگێک بۆ دۆزینەوەی ئەم جورە کەسانە. ئەرەستۆ، باشترین جۆری حکوومەتەکان بە پادشایی و ئاریستۆکراسی و حکوومەتی قانوون ناوبردە ئەکا و لەنێوان ئاریستۆکراسی و ئۆلیگارکی*دا ئەم جیاوازییە قاییلە: " ئۆلیگارکی گەیشتن بە دەسەڵاتە بەپێی دارایی و ئاریستۆکراسی بەپێی بلیمەتی". بەڵام هەر لە زووەوە ئەم دوو زاراوە بە یەک مانا بەکار براون. بۆ وێنە «کارتاژ» و «وینیز» ئاریستۆکراتی گەورەی دارایی بوون.
ئاریستۆکراتیک بە عام، بە حکوومەتێک دەوگوترێ کە تێیدا دەسەڵاتی دەوڵەت ڕەها بێ و حکوومەت بە دەست تاقمێکی مومتازەوە بێت. ئەم تاقمەش لە ڕێی میرات و پلەی چینایەتییەوە بەم شوێنە گەیشتبێ و ڕێگەی چینەکانی دیکە بۆ ئەم شوێنە یاساغ بێت. نموونەی ئەم سیستەمە سیاسییە لە ئێرانی پێش ئیسلام و ئەورووپا لە سەدەکانی ناوەڕاست ئەبیندرێت. ئەمڕۆ نموونەی ئەم جۆرە حکوومەتە لە کەم شوێنی جیهاندا پەیدا ئەبێت و جێی خۆی داوە بە دیکتاتۆری ئولیگاریشی نوێ.
ئاریستۆکراسی+ ئاغەواتی
آریستوکراسی
ئاریستۆکراسی+ ئاغەواتی
ئاریش(باک)
هۆش، وورە، هێزی وورە
ئاریشەن(باک)
بەهۆش، وورەدار
ئاریلە
پیاوی ژنانیلە، ژنەڕەنگە، ئاڵی پیواز، یۆسف ئەفەندی: نێرێکی ئاریلەیە، لاسای مێ دەکاتەوە
ئاریلە
«سـ.» پیاوی ژنانی، پیاوێکی ڕەووشت و خۆی ژنانە بێ. * ژنانیلە. هس.: ئاڵی. تێبــ. ــ تەنیا مامۆستا وەهبی ئەم وشەیەی نووسیوە.
ئارین
ئاگرین، ئارگۆن، وەکوو ئاوری، وەئاووری چوو، ڕەنگی ئاووری
ئارینج
بڕوانە: (ئارێنج)
ئاریندار