چتێکە وەکوو خیگەو مەشکەو ئیتر چووار هەنگڵی هەبێ

چووارهەنگڵ

مەبەس لە خۆ گیڤکردنی قەلەموون(عەلەشیش)و تاووسە

(هەورا.)ڕۆژهەڵاتن.

ژێرسەنگ

کۆتاهاتن٬ کوترهاووردن٬ مانیان

(ئەردە.): کۆتایی هاتنی چتێکییە

بەکارهاتن.

(باد.): کۆکڵاش

جوورە هەنگێکە بێ چزوو و بۆرە لووکی بێ هەنگووینە هەمیشە لە پوورەدا شانە هەڵدەبەستێ٬ جوورە مێشێکیشە وەک فەرەنگەزە وایە

گەڕان.

ئەو مەڕەیە٬ کە دەوروبەری چاوی ڕەش یان سوورە.

پەتاتە٬ کرتۆپە٬ رتاخ٬ کارتۆڵ٬ سێڤەزەمینی٬ خڕکە گازۆڵە.

ئایا ڕاسته؟ بەڕاستی؟ ، ئایاوایه؟، ڕاستی؟

تاقەر

شەغره.

دوو ددانه درێژ و تیژەکانی بەرازی یەکانەیە یا فیلی لەولاولای زارێتی، بڕە، شەلفە، مەرقوول، شارووان، گیره. جووره کەتیره و جیوەیەکە.

ژماره، دانه.

مرازێکه لە کەرستەی جووتی، (بڵ.) شیڕەیه. شاپەڕە، پەڕەدرێژەکانی باڵندانه. دۆریخی دەرگا. (هەورا.) گۆڵەی دەرکێ.

بەرموورێکه لە مێخەک و سمڵ و گوڵەباخ منداڵان لەملی خۆیان دەکەن.

دووکەس، کە ماڵاتیان تێکەڵ بە هی یەکتری دەکەن و هەر کامێکیان، کە بەخێویان بکات دەبێتە ـ . ڕان بە تەرازگرتن و مێگەل بە نیوەیی. تیرەیەکە لە جاف. ـ یی: شووانێتی.

سنوور، پاسار، تخووب، دیوارێکی بەرز نزمه بە گردی شار و گۆرستان و شووێنانی تردا دەکرێ بۆ دیارکردنی سنوور یا قایمی. ـ ی خانوو: کەنار. خراپ، نابار، ناباو، نەنگ.

کەل و پەل، شڕەوبڕه.

گیاشۆره گڕنی گڕنیه، گۆپکەی ووردووردی هەیە، گەڵایەکانیشی زۆر ووردن لق و پۆپیشی زۆر لێدەبێتەوە زۆر بە زەویدا ڕادەکشێ ئیتر له زەوییهوە بۆ حەوا بەرز دەبێتەوە بە تەڕی دەکوترێ و لەسەر برینان دادەنرێ. چتێکی سپیه وەک زاخ لەناو ئاو دەکرێ بۆ جل شوشتن و بارووتیشی لێ دروستدەکرێ بە ئاوەکەی خارشتی پێ بشورێ چاکی دەکاتەوە، لەگەڵ نۆشادریش مسی پێ سپی دەکرێتەوە. باڕووتی پاک نەکراوه، خووێیەکی سووێر و تفته و گرگره لە ئاگری نزیک کەوێ گڕ دەگرێ.

کایەکە لەبنی چاڵان دەکرێ تا دەخڵەکە نم نەکێشی.

چەند ددانێکی شیرییه لە زاری ڕەشە ووڵاخی و یەکسماندا له تەمەنی دوو ساڵ و نیویدا دەکەون دووایه ناوبژەی دەردەکات، کە ئەویش کەوت بەرازەی دەردەکات لە تەمەنی شەش ساڵیدا. شیله، مەی، غمی چتی شیرین. ڕینگ، ڕینگاڵ. ڕۆنگەرچەک. ئاوی ترێیەکیه، کە بۆ دۆشاوی بێ پێش ئەوەی بیکوڵێنی و هەوێنی تێکەن ـ ی پێدەڵێن. ئاوێکی ڕەشه درەختان دەری دەکەن.

منداڵی شیرەخۆرەی بەرمەمکان، بەبه، بەبەڵه، شیرمژ، ساوا.

شینێکی سپی پاته. (هەورا.) قەزوانی.

لاکێشی.

(باد.) پارچه زەوییەکه گیای هەڵزی لێ شین بوونێ، که گیایەکەیان درووەوە پێی دەڵێن دورینگه.

کەسێکه هەردەمەی لەسەر هەوەسێک بێ.

کرتەی (شێخ محەمەد) یه. شره. (هەو.) ئەیڕۆ، ئەی شێره: وەیڕۆ.

شێرێکه لە بەفر دروست دەکرێ لەلایەن منداڵانەوه.