حیسابی داهاتی نیشتمانی و بەرهەم (NIPA). بریتییە لە زنجیرەیەك حیساب كە خەرجی، داهات و بەرهەمی سەرلەبەری وڵات بۆ ماوەی چارەكە ساڵێك یان ساڵێك هەژمار دەكات.

نێونجی بەرهەم. بریتییە لە سەرجەم بەرهەم یان ئاوتپووت كە بەسەر بڕی سەرچاوەیەكدا دابەش دەكرێت. بۆ نموونە، نێونجی بەرهەمی كرێكار بریتییە لە سەرجەم بەرهەم دابەشی سەر بڕی سەرچاوەی كرێكار و ئەمەش بۆ سەرچاوەكانی تر ڕاستە.

بەرهەمی لێكچووی جیاواز. ئەو بەرهەمانەیە كە ڕكەبەر و شوێنگرەوەی نزیكی یەكترن، بەڵام لە یەك ناچن. جیاوازییەكە لەوانەیە لە چۆنیەتی كاركردن، ڕواڵەت، شوێن، کوالیتی و تایبەتمەندییەكانی تری بەرهەمەكدا بێت.

چەماوەی لێكچووی بەرهەم (یان هاوبڕ). ئەو هێڵەیە كە لە وێنەدا دەرفەتە جیاوازەكانی تێكەڵاوكردنی سەرچاوەكانی ئینپووت كە بە هۆیانەوە بڕێكی دیاریكراوی بەرهەم دەخاتە ڕوو، نیشان دەدات.

سەرچاوەكانی بەرهەمهێنان. بریتییە لە سەرچاوە بەرهەمدارەكانی كار، زەوی و سەرمایە كە بۆ بەرهەمهێنانی شمەك و خزمەتگوزاری پێویستن.

كۆبەرهەمی ناوخۆ، ڕواڵەتی (یان GDP ڕواڵەتی). بریتییە لە بەهای سەرجەم بەرهەمی كۆتایی (final output) بەپێی نرخی ئێستای بازاڕ كە لە ماوەیەكی دیاریكراو لە ناو وڵاتێكدا بەرهەم دەهێنرێت.

كۆبەرهەمی ناوخۆ، ڕاستەقینە (یان GDP ڕاستەقینە). بڕی ئەو شمەك و خزمەتگوزارییانەیە كە لە ماوەی ساڵێكدا لە وڵاتێك بەرهەم دەهێنرێت. GDPی ڕاستەقینە بریتییە لە GDPی ڕواڵەتی كە بەرزبوونەوەی نرخی تێدا هەژمار كراوە، واتە بەرزبوونەوەی نرخی تێدا ڕاست كراوەتەوە.

كۆبەرهەمی نیشتمانی، ڕاستەقینە (یان GNP ڕاستەقینە). بریتییە لە GNPی ڕواڵەتی كە هەڵاوسانی تێدا هەژمار كراوە، واتە هەڵاوسانی تێدا ڕاست كراوەتەوە، بۆ نموونە، GNPی ڕاستەقینە یەكسانە بە GNPی ڕواڵەتی كە دابەشی دیاریکەری GDP دەكرێت. ئەمە لە ڕابردوودا چەمكێكی بنەڕەتیی هەژماركردن بوو، بەڵام ئێستا لەجیاتیی ئەوە كۆبەرهەمی ناوخۆ بە كار دەهێنرێت.

مافی دارایی مەعنەوی. ئە یاسانەی حکومەتە کە تایبەتن بە تۆماركردنی داهێنان، مافی لەبەرگرتنەوە (كۆپی ڕایت)، نهێنییەكانی بازرگانی، میدیای ئەلیكترۆنی و ئەو شمەكانی تر كە زیاتر لە زانیاری پێك دێن. ئەم یاسایانە مافی كۆنتڕۆڵكردن و قەرەبووكردنەوە بۆ بەرهەمهێنانەوەی بەرهەمەكە بە داهێنەرەكە دەداتەوە.

بەرهەمداریی كرێكار. سەیری بەرهەمداری بكەن.

یاسای كەمترین تێچوون. بریتییە لەو یاسایەی كە تێچوونی بەرهەمهێنانی ئاستێكی دیاریكراوی بەرهەم بۆ كەمترین ئاست دادەبەزێت، ئەگەر بێتو ڕێژەی داهاتی بەرهەمی سنوورەكیی هەر ئینپووتێك لە بەرامبەر نرخی ئەو ئینپووتەدا، بۆ هەموو ئینپووتەكانی تر یەكسان بێت.

بەرهەمی سنوورەكی (MP). واتە یەك یەكەی زیاتری بەرهەم لە ئەنجامی 1 یەكەی زیاتری سەرچاوەیەكی دیاریكراودا، لەگەڵ مانەوەی هۆكارەكانی تر وەك خۆیان. هێندێک جاریش پێی دەڵێن بەرهەمی فیزیكیی سنوورەكی (marginal physical product).

داهات یان دەسكەوتی سنوورەكیی بەرهەمی (MRP) (سەرچاوەیەك). داهاتی سنوورەكییە كە جارانی بەرهەمی سنوورەكی دەكرێت. ئەمەش ئەگەر كۆمپانیا 1 یەكەی زیاتری سەرچاوەیەك بكڕێت و بیخاتە گەڕ و یەكەی زیاتری بەرهەمهێنراو بفرۆشێت، ئەوا داهاتی زیاتری لێ دەكەوێتەوە.

تیۆریی بەرهەمی سنوورەكی لەمەڕ دابەشكردن. ئەو تیۆرییەی دابەشكردنی داهاتە كە لە لایەن جۆن بی كلاركەوە خراوەتە ڕوو. بەپێی ئەم تیۆرییە هەر سەرچاوەیەكی بەرهەمدار بەپێی بەرهەمە سنوورەكییەكەی (پارەی) بەر دەكەوێت.

مەیلی سنوورەكیی بەكاربردن (MPC). واتە بەكاربردنی یەك یەكەی زیاتر بە هۆی دۆلارێكی زیاتری داهاتی داشكاوەوە. جیاوازە لە نێونجی مەیلی بەكاربردن كە بریتییە لە ڕێژەی سەرجەم بەكاربردن لە سەرجەم داهاتی داشكاو.

مەیلی سنوورەكیی هاوردە (〖MP〗_m). لە ئابووریی تەڤدا بەرزبوونەوەی بەهای هاوردەیە بەپێی دۆلار (پارە) كە لە ئەنجامی بەرزبوونەوەی هەر دۆلارێكی بەهای GDPیەوە سەرچاوەی گرتووە.

مەیلی سنوورەكیی پاشەكەوت (MPS). ئەو بەشە دۆلارە زیادەی داهاتی داشكاوە كە پاشەكەوت دەكرێت. سەرنج بدەن بەپێی پێناسەكە، MRC + MPS = 1.

پوختەی بەرهەمی نیشتمانی (NDP). بریتییە لە GDP كە بڕی سوانی (پاشەكەوتی سوانبڕی) شمەكی سەرمایەی لێ كەم دەكرێـتەوە.

پێنوێنی نرخی بەرهەمهێن. پێنوێنی نرخی شمەكە كە بە شێوەی كۆفرۆشی دەفرۆشرێت (وەك پۆڵا، گەنم، نەوت).

زێدەی بەرهەمهێن. جیاوازیی نێوان دەسهاتی فرۆشی بەرهەمهێنە لەگەڵ تێچوونی بەرهەمهێن. زێدەی بەرهەمهێن بە گشتی ئەو ناوچەیە هەژمار دەكات كە دەكەوێتە سەرەوەی چەماوەی خستنەڕوو، بەڵام لە خوارەوەی نرخە كە لەو نرخەدا بڕی شمەك فرۆشراوە.