تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 198
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەد بینی
حمس.» ئەنجامی کارێ
یا
هەموو
کاران
به
خراپ
دیتن
.
به
چاویلکەی
ڕەش
تەماشای دونیا
کردن
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەرخی نێر بۆ سەربڕینه
«کن.»
پیاو
بۆ
ئەوەی
که
لە
پێناو
شتێکا
خۆی
بەخت
کات
. تێبــ.ینی:
ئەوە
ئاشکرایه
که
مەڕداران «بەرخی
مێ
»
سەر
نابڕن.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەردینه
[[بهرد/1+2-ئینه]]
تم: بەردین.:؛شێره بەردینەکەی «بابل» دنیای بەشکڵی «
ئافرەت
» خستۆته
ژێر
چنگاڵی
خۆی
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەردەلینگ
[[3- بهر/2+دهلینگ]]
«نت.»، «مک.» تێلماسکه قوماشێکه
بە
دیوی
ناو
ەوەی دەرەلینگی
ڕانک
و پانتۆڵی کوردیدا دایدەدروون.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەرینایی
[[ 1_ بهرین +ئایی/1]]
«حمس.»، «مک»، نێوانی
ئەو
سەرە
و
سەری
شتێکی
پان
، نێوانی
دوو
«
حەد
» ی
که
پانی
شتێکیان
لێ
دەبڕێتەوه. «له
درێژایی
دەردێنێ دەبەرینایی دەکاتەوه» «فۆلکلۆر». تێبــ.ینی: له موکریان
ئەم
مەتەڵه
بەم
جوورەیه و له
هێندێ
مەڵبەندی دیکەی
کوردستان
له
بات
وشەی «
بەرینایی
»
پانایی
گوتراوه. *
پانایی
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەشینەوه
[[بهشین «بهخشین +٢- ئهوه/2]]
«مست. مت.» ١-
دابەش
کردنی شتێک بەخۆڕایی::
شیرینی
دەبەشنەوه.
گۆشتی
قوربانی
دەبەشینەوه
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەعینوان
[[کو. عا.]]
«ست.»
حاڵی
ئافرەتیکی
جوان
و
شۆخ
و
شەنگ
و لەخۆبایی، ئافرەتێکی
به
شەخسیەت.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەڕینگاڵ
[[ به/8+ ڕێنگاڵ] ]
«ست.»، «مک.»
حاڵی
مەڕێکی
خوری
لەشی
زۆر
پڕ
نەبێ
بەڵام
تیسکی
زۆر
درێژبێ. * «هل.» بەڕینگۆڵ.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەڵکینا
«بنت» تم:
بەڵکوو
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەڵکینێ
«بنت» تم:
بەڵکوو
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەینەت
[[؟]]
«نا»، «هو»،
وەفا
.
پەیمان
،. «ئامانێ
بەڵکم
ئینه
چەپ
گەردن
+
هەر
پاسە
شادیش
نیەن
بەینەتش» «
مکب
» :
مەولەوی
، ل-168» .
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
میوانی بایینجانی
«نت.»، «مک.» کەسێکی
لە
مەجلسێکدا
ڕووی
نەدرێتێ
یا
بانگ
نە
کرابێ
لە
خۆیەوه چووبێ. «عا.: تفیلی» ::
ئە
وه
بۆچی
وا
گرژ
بوون
خۆ
ئێمه
میوانی
بایینجانی
نین
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
١- (-ئینە)
(ئم.) ئامرازی
بانگ
کردن
و
ڕووی
قسە
تێکردنە
بۆ
جەمع
، بەدوایی
سفەت
و
ناوەوە
دەنووسێ،
گەلێ
جار
ئامرازێکی
تریش
(
ئەی
،
هۆ
،
هەی
) دەخرێتە
پیش
وشەیەکی
کە
بەم
ئامرازە
دروست
دەبێ
.
هۆ
خەلکینە،
هەی
جوامێرینە. ((
ئەی
کوردینە،
ئەی
مەردینە.... ((خزمینە مەدەن
پەنجە
لەگەڵ
عەشرەتی جافا)) ((
مێروولە
نەچێ
چاکە
بە
گژ
قوللەیی قافا)) (ڕەزا-٣).
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
٢- (-ئینە)
(پب.)
بە
ئاخری
وشەیەکەوە دەلکێ و دەیکا
بە
سفەت
بۆ
وشەیەکی
تر
،
کە
بە
هەرتکیان
ناوێکی
تازە
پێکدێنن.
ئەسپە
دارینە
،
شێرە
بەفرینە
،
کاڵە
مووینە
(موویینە)، کتکە
نەوتینە
،
کۆلکەزێڕینە
، مێرگەنەخشینە. تێبــ.-
هەم
ئەم
پاشبەندە و
هەم
(١-ئینە)ش کاتێ
بە
وشەیەکەوە دەلکێن
کە
بە
یەکێ
لە
دەنگ
بزوێنەکان
دوایی
هاتبێ
ئەوا
دەنگی (هەمزە)
باتی
ئەوەی
بسوێ و
لەناو
بچێ دەبێتە دەنگی (ی). برایینە، موویینە، دۆیینە و
ئەوجار
دەنگ
بزوێنی (ی)
لەبەر
قورسی
تەلەفوز
فڕێ
دەدرێ. براینە،
مووینە
،
دۆینە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
برین پێچ
«نفا.»، «نت.» ئەوکەسەیه برینان
خاوێن
دەکاتەوه و خوێنیان دەوەستێنێ و دەرمانیا
دەکا
و
دەیان
بە
ستێ
. «عا.» مضمد.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
(- ئین)
(ب.) بەدوای
سفەت
و ناوانەوە دەلکێ و سفەتێکی تازەیان
لێ
دروست
دەکا
.
ڕەنگین
،
زێڕین
،
دێرین
،
نەخشین
*
ئن
. تێبــ.-
هەرچەندە
پاشبەندی (
ئن
) و (
ئین
) هەردووکیان پاشبەندی
سفەت
سازن،
جیاوازی
لە
نێوانیاندا
هەیە
،
هەرچی
(
ئین
)ە سفەتی چاکەی پێ
ساز
دەبێ
لە
حاڵێکا
ئەو
دفەتانەی (
ئن
) دروستیان
دەکا
سفەتی خراپەن. بن لەهجەی سلەیمانی
بە
وردی
چاوەدێری
ئەم
جیاوازییەی تێدادەکرێ،
بەڵام
(موکریانی) تێکەڵیان
دەکا
،
بۆ
نموونە
لە
باتی
(
زێڕین
) و (
شیرین
) دەگوترێ (
زێڕن
) و (شیرن).
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
1- بەڕین
[[ 2- بهر + ئین ]، ]
«ست.»، «مک.»
حاڵی
هەرشتێکی
پان
بێ
،
ئەو
شتەی
تەسک
و
تەنگ
نەبێ.*
پان
::
شاروێران
دەشتێکی
پان
و بەرینه له موکریان.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
2- بەرین
[[ 1_- بهر/2و 3+ ئین ]، ]
«حمف.» 1_ زەمانێکی
پێش
ئێستا
، «عا.»
سابق
،
سالف
. 2-
حاڵی
هەر
کەسێ
یا
هەر
شتێ
که
له وەختێکا
باسی
دەکرێ
له شوێنێک
بێ
کەوتبێته دواوه:: سەربازەکەی
بەرین
دوگمەکەی دانەخستبوو «بەلای
ئەو
سەربازەدا تێپەڕیوین و
ئێستا
که
باسی
دەکەین
بە
جێمان
هێشتووه» .. *
بەرگ
.
بەرگین
،
پێشوو
،
بەروو
، تێبــ.ینی:
هەرچەندە
ئەم
وشەیه،
یەکەندەردوو
وا
دێته
بەرچاو
که
هەر
وەکوو
لەسەرەوه
نیشان
دراوه له [1- بەر/2 و3+
ئین
] پێکهاتبێ،
بەڵام
ئەوه ئی
ئەم
قۆناغەی ئێستای زمانی کوردییه و
من
وای
بۆ
دەچم
قۆناغی
پێش
ئێستای «
بەرگین
BRIGÎN» بووبێ
که
- ئێستاش له بن لەهجەی
سنەیی
و جافیدا
هە
ر ماوه و
پێش
ئەویش «بەرووئین.» .
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاخرەمین
[ [ئاخر + ٢- ئەم + ئین]، [عا. کو.] ]
«ستـ.» تمـ: ٣-
ئاخر
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاخنین
«مسـ. متـ..»
پڕکردن
تێ
پەستاوتن
،
بەو
جۆرەی
لۆکە
یا
خوری
دەخرێتە
ناو
لێفە
و
دۆشەگ
یا
کەلوپەل
دەخرێتە
ناو
هەمبانەوە: کولانەی مریشکەکان
چاک
باخنە،
هەر
ئێستا
گلوێنەکە داخنم و
دەست
دەکەم
بە
نان
کردن
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئارام لێ بڕین
«مستـ. متـ..» کارێکی،
ناڕەحەتی
فیکری و جیسمی بەسەر کەسێکی دێنێ:
ئەم
سوورەکوانە
ئارامی
لە
نەوزاد
بڕیوە. *
ئارام
لێ
هەڵگرتن
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئارەقی ڕەش و شین ڕشتن
[[ مستـ. لا.] ]
تمـ: ئارەقی
ڕەش
و
شین
دەدران.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئارەقی ڕەش و شین کردن
[[ مستـ. لا. ]]
تمـ: ئارەقی
ڕەش
و
شین
دەردان
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاسنین
[[ ئاسن +ئین ]]
«ستـ.»
هەر
شتێکی
لە
ئاسن
دروست
کرابێ.:
کاڵە
و گۆچانی
ئاسنین
.
ئەسپەئاسنینە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئافەرین
[ [ستـ: ئافرینه، ئافریڤهنه. پهـ: ئافرین ]]
«ئمـ.»
بە
مانای:
زۆر
چاکه، باشه، پەسەنده، باشت
کرد
، و
بۆ
ئەم
مەبەستانە
بە
کار
دێ: ١- یەکێک کارێکی کردبێ و بەلای یەکێک
یا
چەند
کەسێکی ترەوە
باشی
کردبێ،
بۆ
دەڕبڕینی
ڕازی
بوونی
خۆیان
و هاندانی و
دڵخۆش
کردنی
ئەو
، پێی
دەڵێن
ئافەرین
. ٢-
لە
ئێران
قوتابێکی ئەرکەکانی
بە
چاکی
و
ڕێک
و پێکی
جێ
بە
جێ
بکا
، مامۆستای
لەسەر
دەفتەرەکەی
بۆی
دەنووسێ
ئافەرین
. ٣-
بۆ
دەڕبڕینی ناڕازێتی
لە
کردەوە
و ڕەفتاری
کەسێ
یا
لە
کارێکی کردوویه،
بە
ڕاوێژی سەرسووڕمانەوە دەکوترێ:
هەی
ئافەرین
!
بۆ
کاری
کردت،
هەزار
ئافەرین
!
بۆ
ئەم
ئازایەتییە. ٤-
ناو
بۆ
ئافرەتان *
ئافەریم
. //
نەفرین
«=
نە
ئافەرین
».
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئافەرین لێکردن
«مستـ. متـ.»
بە
کەسێ
وتن
ئافەرین: ئیشەکەی
ئەوەندە
بە
ڕێ
جێ
بوو
هەموو
بە
جارێک
ئافەرینیان لێکرد.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاقڵ بڕین
«مس. لا.»، «عا. کو.»، «مکـ.» تێگەییشتن و
قەبووڵ
کردنی کارێک
یا
مەسەلەیێ
بەو
جۆرەی
کە
باسی
دەکەن،
یا
بەو
چەشنەی
کە
پیاو
خۆی
تێیگەییشتووە و
بۆ
خەڵکی
باس
دەکا
. :
ئاقڵ
نای
بڕێ
ئەو
پیاوە
شتی
وابکا.
هەرچۆنێکی
ئاقڵی
بڕی
وادەکا.
ئا
بەم
جۆرە
ئاقڵ
دەبڕێ.
ئاقڵی
وای
بڕیوە
لۆمەی
مەکەن.
هیچ
ئاقڵم نەیدەبڕی
ئەم
کارە
وابێ.
ئاقڵ
گرتن
. * چوونە ئەقڵەوە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئامین
[ [= عا، لهعیبری وهرگیراوه]]
وشەیەکە
پاش
دوعا
و
پاڕانەوە
لە
خوا
، دەیڵێن مانای: دوعاکە
قبووڵ
که
، مەبەستەکە
پێک
بێنه، با
وا
بێ
. تێبــ. ــ
ئەم
وشەیە
دەگەڵ
ئیسلامەتی
هاتۆته
ناو
زمانی کوردییەوە و
بە
شێوەیێکی
تایبەتی
پاش
خوێندنی «فاتیحا» دەکوترێ، مەسیحییەکانیش
پاش
نوێژ
و دوعای
خۆیان
«ئامێن»
دەڵێن
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاهیرین
[[ئاهیر+ئین]]
«ستـ.»، «هو.» تمـ:
ئاگرین
. «نامەکەت
یاوا
، کۆسم کەفتەوە» «دڵەی
ئاهیرین
داوە نەفتەوە» «مەولەوی: مکبـ-٤٣٦»
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاهین
«نا.»، «هو.» تمـ:
ئاسن
. «جەزبەی ئاهینم
دە
ماخ
دان
پەرداخ
» «
میقناتیز
تۆی
جام
کەردەن
وە
یاتاخ
» «مەولەوی: مکبـ_۴۵۲»
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاو لەبەر دڵ ڕۆیین
١-
دڵ
دەخێڵەکەوە
هاتن
و
لە
حاڵی
ڕشانەوەدا
بوون
. ٢- «کنـ.»
برسێتی
زۆر
،
زۆر
برسی
بوون
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاژنین
[[ مستـ. متـ. ]]
نەشتەر
و
درەوشە
و
سووژن
یا
هەر
ئامرازێکی
نووک
تیژ
چەند
جار
دە
شتێک
ڕاکردن
و دەرهێنانەوەی:
ئارام
نەبێ
دێم
بەم
سووژنە
هەموو
گیانت داژنم «دەئاژنم».
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر لێبارین
[[ئاگر + لێ «لە + ی = ز» + بارین]]
«مستـ. لا.»، «کنـ.»
بەڵا
بەسەر
هاتن
،
تووشی
ناڕەحەتی
بوون
. ● «
ئاگری
لێبارێ»
تووک
و نزایە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرین
[[ئاگر + ئین]]
«ستـ.»
هەرشتێ
وەکوو
ئاگر
،
لە
بارێکەوە
پیاو
گەرم
دابێنێ.:
ڕەووشت
و
خووی
ئاگرین
«
تووڕەیی
و تۆسنی». فرمێسکی
ئاگرین
«فرمێسکی گریانی
بە
کوڵ
». شیعری
ئاگرین
«شیعرێ
کە
پیاو
هان
بدا و بیهێنێنە
جوش
».
3
4
5
6
7
8
9