تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بەیانیان
[[به‌یانی/2+2-ئان/2]]
«بنت.» تم: بەیانی /2.
ئەعیانی
[[ئه‌عیان+ئی]، [عا. کو.] ]
۱- «ستـ.» ئەوەی پێوەندی بە پیاوی ئەعیانەوە هەبێ.: خانووبەرەیەکی ئەعیانی کردوە. ۲- «حمسـ.» ئاکار و خووی ئەشڕاف و گەورە پیاوان، ئەعیانی.: لافی ئەعیانی لێدەدا و لێشی نایە.
بریانی
[[بریان+2-ئی]]
«نت.» 1- مریشک، قه لەموون. بەرخ و مەڕ که ناوزگیان پڕکرابێ له برینج و بادام و بەهارات و کشمیش و... و../. و له ڕۆنا سوور کرابنەوه. 2- گۆشتێ که دەگەڵ پیواز و ڕۆن کرابێته ناو دیزه و «پاش نان کردن» خرابێتە تەندوورەوه «ئێستا فڕنیش» و لەسەر خۆ پیشابێ. 3- مەڕ یا بەرخ و.... و... که بەساغی به شیشەوه کرابن و دوور و نێزیکی ئاگرێکی خۆش ڕابگیرێن و بە هەوای ئاگرەکە ببرژێن. 4- «مک.»، «مج.» چەوەندری له تەنوورا پیشاو. تێبــ.- 1» دەنگی «ی» ی هەندێ وشەەی ئاوێستایی له قۆناغەکانی دوایی گەشەکردنیانا بوونه «ج» : 1- «سن.» یەڤه»، «په» یەڤ= جۆ. ئێستاش بن لەهجەی هەورامی «یەو» و به «جۆ» دەڵێن. وشەی «جەژن، جێژن.» ی کوردی له «یەسنه» ی ئاوێستایی به مانای عیبادەت و پەر ستن پەیدا بووه. 3- «یایاتووک» ی پەهلەوی له کوردی ئیمڕۆدا بۆته جادوو. ب» له زمانی پەهلە ویدا «برێج، برێز» بە تەندوورگوتراوه «تم:پفا، فره، ل- «8» و «بریجەن، برێزن» سوێنەیەکه «تاوەی گل و کوو معین نووسیویه» نانی لەسەر دەبێژن» تر: فەرهەنگ معین، ج، 1ل-518». ج» جا ئەگەر بێتوو ئەو دەستوورەی کە دەنگی «ی» ی ئاوێستایی له قۆناغی دوایی «پەهلەوی، کوردی» دا بۆته «ج» لەبەر چاو ڕابگرین و له «برێج» و «برێجەن» ورد ببینەوه بۆمان هەیه بڵەین که ئەسڵی ئەو وشە پەهلەوییانه له قۆناغی ئەوێستاییدا «برێ -ی» و «برێ یەن» بووه و بۆمان دەردەکەوێ که وشەەی «بریانی» شکڵی ئاوێستایی خۆی ڕاگرتووه و لەو کاتەدا به مانای «تەندووری» یا ئەو شتەی لە تەنوورا دەپیشێندرێ گوتراوه و پاشان ئەو مانایەی بۆ پەیدابووه که له سەرەوه باسمان کردن.
بەرەبەری بەیانی
کاتیکه هێشتا ساغ نەبۆتەوه شەوه یا ڕۆژ.
بەیانی
1- «نت.» ڕۆژێکه ڕاستەوخۆ به شوێن ئەو ڕۆژەدا دێت که تێیداین. ڕۆژێک دوای ئیمڕۆ. «چوارشەممه له چاو سێ شەمـۆ، بەیانییه» :: بەیانی بچۆ باشترە (ئیمڕۆ مەچۆ) بەیانی جێژنە «ئیمڕۆ جەژن نییه» * سبەینێ «بک.» سوبەهی. «سن.» سبێ. سۆزی. 2- لەوەختی بەیاندا * بەیانەکی بەیانان، بەیانییان.