تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بەدڵ و گیان
بنت.» تم: به دڵ و داو.
ئاگر کەوتنە گیان
«مستـ. لا.» ١- ئاگر دە لەشی کەسێک بەربوون. ٢- «کنـ.» ا» ئاگر گرتن/ ٢. ب» کەوتنە تاڵووکە و جێگە بەخۆ نەگرتن. ئارام لێ هەڵگیران.
ئاگر گیرە
[[ئاگر + گیر «گرتن» + ٣ ــ ئە/٢]]
«نتـ.»، «سنـ.» سووتەمەنێکی کەم کەگورج ئاگر بگرێ، بۆ ئەوەی ئاگرێکی گەورەتری پێ بکەنەوە * دەس ئاگر «دەساگر»، دەستەچیلە، چاوگە.
به گیر
[[ به/8+ گیر]، ]
«ست.» «کعر.» به گیرگه.
به گیر خستن
«مست. مت.»، «مک.، سیم.» تم: به گیر هێنان.
به گیر کەوتن
«مست. لا.»، «کعر.» 1- گرفتار بوونی کەسێک به دەستی کەسێکی تر «به هەر شێوەیێک و بۆ هەر مەبەستێ بێ». 2- تووشی ناڕەحەتی و گیر و گرفت بوون. * «کئێر.» وەگیر کەوتن. 3- پەیدا بوونی شتێکی کەسێک پێویستی بێ:: خەیار بەگیر نەکەوت، ترێزووم کڕی. * «کئێر.» وەگیر کەوتن. «کعر.» بە رگیر کەوتن، بەرگیر هاتن.
بە کرێ گیراو
«نمف.» 1- هەر شتێکی بۆ جێبەجێ کردنی مەبەستێ له خاوەنی وەرگیرابێ و پارەی بدرێتێ. 2- «تت.» هەر کەسێکی بە پارە یا بەرامبەر پاراستن، پشت گرتن یا هەر جۆره یارمەتی دانێک، خزمەتی کەسێ یا هەیئەتێکی کۆمەڵایە تی «دەوڵەت،...،.» «عا.» عەمیل:: بە کرێ گیراوانی شەریکەی نەوت. تێبــ.ینی: ئەم مانایه هەمیشە بۆ مەبەستی «سەلبی - مەنفی» " بەکاردێت.
بگیر بگیر
[[فر.]، [٢- ب/٢ + گیر (گیران)]]
«نت.»، «کئێر.»، گرتنی خەڵک به ژمارەی زۆر بۆ هەر مەبەستێکی بێ.
ئارام لێ هەڵگیران
«مستـ. متـ.» تمـ: ئارام لێ بڕان.
ئارەقگیر
[[ ١- ئارەق + گیر «گرتن» ] ]
«نتـ.» ١- پاەچە لبادێکە لە ژێر زینەوە لە ئەسپ دەکرێ و ئارەقەی هەڵدەچنێ. ٢- «کئیڕ.» کراسێکی تەنکی چندراوە، لە بن کراسەوە دەبەر دەکرێ بۆ ئیشک کردنەوە و هەڵچنینی ئارەقەی لەش * «کعر.» فانیلە.
ئاشبگیر
[ [١- ئاش + ب «پێبـ.» + گیر «گرتن» ]]
«نتـ.» چوونی چەتە و دز بۆ سەر ئاش و گرتنی ئاشەوان و بردنی گەنم و دانەوێلە و هەرچی لە ئاشدا هەبێ، تاڵان کردنی ئاش. هس.: خانەبگیر.
ئاوگیر
«نتـ.» ئەو کەسەی لە حەمام خزمەتی خەڵکی دەکا، ژن بێ یا پیاو.
ئاگر چوونەگیان
«مستـ. لا.»، «کنـ.» ١- تمـ: ئاگرتێبــ.ەربوون /٢. ٢- تمـ: ئاگر گرتن / ٢.
ئەرەقگیر
«نتـ.» تمـ: ئارەقگیر/۱.
ئەگین
(بنت.) تم: ئەگینا.
ئەگینا
[[ئەگین (محر: ئەگەر) + نا]]
(بنت.)، (سیم.) دوو ڕستە پێکەوە دەبەستێتەوە و پێشان دەدا کە ڕستەی یەکەم (مەعلوول)ی ئەو (عیللەت)ەیە کە دە ڕستەی دووەمدا باس کراوە. ((...لام وایە هەر بۆ تۆقاندن و ئازاردانی خەڵک دایانناوە، ئەگینا دەستە و دایەرەیەکی باشیان لەسەر دائەنا...)) (بلە:ژان-٩٢) *ئەگەرنا، ئەگەرنە، ئەگین، دەنا، وەئیللا.
بارگیر
(نت.)، تم: بارگین.
بارگین
[[بار + گین (گیر)]]
(نت.)، (مک. سن.، کعر.) ١- ئەسپێکی یەختە کرابێ و بۆ بارهەڵگرتن کەڵکی لێ وەربگیرێ. ٢- ئەسپ. ٣- (مج.) جنێوێکە بە مانای: بێ ئەقڵ و حەیوان، پەخمە و بێکارە و ئەگەر بە توڕەیی نەگوترێ لە دڵان زۆر گران نابێت. ئەم کابرایە هەر دەڵەی بارگینە کوڕە بڕۆ بارگین. *(بک.) بەرگیر. بارگیر (تم: ژابا-٣٤). (جنو.) یابوو.
باگیر
[[٣- ب/ ١+ گیر(گرتن)]]
(نت.) تم: باگر. باللۆرە (نت.)، (مک.) تم: بالۆەرە.
بنگیس
«نت.»، «سن.» تم: بست. تێبــ.- لەوه دەچێ ئەم وشەیه و «بنگۆس» هەورامی و «بکس.» ی لوڕی «جنوبی» هەرسێکیان له «بن» و «ئەنگوست» پێکهاتبن.
بەرگیر خستن
«مست.، مت.»، «سیم.» تم: بەگیر هێنان.
بەرگیرهاتن
«مستلا». «کعر.» تم: بەگیرکەوتن
بەرگیرهێنان
«مست.، مت.»، «کعر.» بەگیرهێنان.
بەرگیرکەوتن
«مست. لا.»، «سیم.» تم: بەگیرکەوتن /3
بەرگین
[[بەر/٢+ئگ +ئین]]
«سف.»، «سن.» تم: 2- بەرین.
بەگیان کەوتن
«مست.لا.» 1- به چاکی و خێرایی هەزم بوونی خواردەمەنیەک:: هێندەت پەله کرد نەتهێشت نانەکەمان به گیانی بکەوێ. 2- خواردەمەنییەک له لایەن کەسێکەوه: ترخێنەم به گیان ناکەوێ.* بە دڵەوه نووسان.
بەگیرهاتن
«مست. لا.»، «کعر.» تم: بەگیر کەوتن.