تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاڵدووزکردن
«تو. کو.»، «مستـ. مـــتـ.»، «سیمـ.» ڕووکێش کردنی مەعدەنێک بە زێڕ یا زێو. * ئاوەزێڕکردن. ئاوەزێو کردن.
ئیتتیحادکردن
[[عا.: اتحاد+ کو: کردن]]
(مست. لا.) ١-یەکگرتن، بوونەیەک، پێکهێنانی یەکێتی. ٢- خۆکردنەیەکی چەند کەس یا چەند هەیئەتی کۆمەڵایەتی و دەولەتان.
ئیختییارکردن
[[ئیختییار+کردن]، [عا. کو.]]
(مست. مت.) هەڵبژاردن و پەسند کردنی شتێک یا کارێک... خۆتان ئەم ژیانەتان ئیختییار کردووە گلەیی لە کەس مەکەن. بە من بایە زەردەکەتان ئیختییار کردبا لەم شینە چاتر بوو.
ئیش تێداکردن
(مست. مت.) ١- خەریک بوون بە سازکردن و دروست کردنی شتێک. ئەوە شەش مانگە ئیشی تێدا دەکەن هێشتا هێشتا دوو چاوە خانوویان پێ تەواو نەکراوە. چاکوتە تەواوبووە و پانتۆڵەکەش ئیشی تێدا دەکەن. ٢- خەریک بوون بە چاک کردنەوەی شتێکی لە کارکەوتوو. دیواری حەوشەکەیان ڕووخاوە ئیشی تێدا دەکەن. ئەوە خۆ هێشتا ئوتۆمبیلەکە هەر لەوێ کەوتووە هیچ ئیشتان تێدا نەکردووە.
ئیشیئباه لێکردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.)، (کعر.) ١- شک کردن لە کەسێ کە ڕەنگە کارێکی کردبێ. ئیشتیباهی دزییان لێکردووە بۆیە گرتوویانە. ٢- شک لە نەخۆشییەک کردن کە تووشی کەسێک بووبێ. دوکتۆر دەیگوت ئازاد ئیشتیباهی سیلی لێدەکرێ.
ئیعانە کۆکردنەوە
[[ئیعانە + کۆ + کردنەوە]، [عا. کو.]]
(مست. مت.) خڕ کردنەوەی پارە یا هەر شتێکی دیکە لە خەڵک، بۆ یارمەتیدانی کەسێک یا هەیئەتێکی کۆمەڵایەتی یا بۆ کاری خێر. مزگەوتەکە ڕووخابوو ئەهلی گەڕەک ئیعانەیان کۆ کردەوە و چاکیان کردەوە.
ئیعتینا پێکردن
[[عا.: ئیعتینا + کو: پیکردن]]
(مست.،ت.) ١- گوێ پێدان، ئەهمیەت پێدان. ٢- ئاووڕ لێدانەوە، ئیعتینا بەم جۆرە شتانە ناکا. هەر ئیعتیناشی پێ نەکرد. دەبێ ئیعتینای پێ بکەی.
ئیعتیڕاف پێکردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) ١- بەڕاست زانین. ٢- بە ڕەسمی ناسینی دەوڵەت یا هەر هەیئەتێکی کۆمەڵایەتی، سیاسی و... ٣- بە زۆر و زەبری لێدان یا هەر هۆیەکی ڕاستی کارێ یا ڕووداوی بە کەسێ ئاشکرا کردن.
ئیفتیخار پێوەکردن
[[عا. کو.]]
ئیفتیخار پێکردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) شانازی بە کەسێ یا بە شتێک کردن. ئیفتیخاری پێدەکەم کە تێکۆشەرێکی کوردە. * ئیفتیخار پێوە کردن. شانازی پێوە کردن.
ئیفتیڕا پێکردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) تم: بوختان پێکردن. ئیفتیڕایان پێکرد.
ئیقرار پێکردن
[[عا. کو.]]
١- (مست. لا.) تم: ئیعتیڕاف کردن. ٢- (مست. مت.) تم: ئیعتیڕاف پیکردن.
ئەتک پێکران
[[عا. کو.]]
«مستـ. متـ.»، «فعـ.. مەجهوول» بە هاندانی خەڵک وەسەر هەڵپەڕین و کارێکی وا کردن کە بەخۆدا شکانەوە و شەرم و شوورەیی بە دواوە بێ.: ئەتکێکیان پێ کراوە هەر باسی ناکرێ.
ئەتک پێکردن
[[عا. کو.]]
«مستـ. متـ.» هاندانی کەسێک بۆ کردنی کارو کردەوەیەکی ئەوتۆ، کە لە ئەنجاما تووشی خەجاڵەتی بێ و بە خۆیدا بشکێتەوە: ئەو ئەتکە چ بوو پێتان کرد، ئەتکێکی وایان پێ کردووە تا دنیا دنیابێ لە بیری نەچێتەوە. «پێی ئەکا ئەتک و سیاسەت، هەرکەسێ خۆی حەز بکا» «قاتڵی ڕووحی «حەمە» و جەللادی «وەسمان» هاتەوە»
ئەسەر لێکردن
[[عا. کو.] ]
«مستـ. متـ.» کارتێکردن: ئەم کارەساتەشی بەسەرهات کەچی هیچ ئەسەری لێ نەکردووە. ٭تەئسیر.
ئەشکنجەکردن
«مستـ. متـ.» ۱- ئازاردانی کەسێک بە ئامارازی تایبەتی. ۲- ناڕەحەت کردنی کەسێ بە قسە و توانج. ٭ئەشکەنجە دان.
ئەفەرۆزکردن
(مست. مت.) پاش گوێ خستن، حیساب بۆ نەکردن، تەرک کردن، ئیهمال کردن، بەلاوەنان (ی کەسێک). دەبوایە هەر زوو ئەفەرۆزی کەی بۆ دۆستایەتی نابێ، دەمێکە ژنە گەورەی ئەفەرۆز کردووە، هەر خۆمان بچین و ئەم کابرایە ئەفەرۆز کەین باشە. تێبــ._ با لای منەوە ئەم وشەیە لە دەوری عوسمانیدا هاتۆتە ناو زمانی کوردی، ئەوانیش لە (ڕییفویزێ Refuser) فرەنسییان وەرگرتووە کە هەر بەم مانایەیە. هس.: (عا.: رفز).
ئەمرپێکردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) بۆ جیبەجێ کردنی کارێک، فەرمان (بە کەسێک) دان. ئەمری پێکرد کە دانیشێ، ئەمریان پێکردین، ئەمریان پێدەکەن.
ئەڵقاوێزکردن
(مست. مت.)، (سن.) لە سێدارەدان، بە دارا کردن. هەڵاوەسین، ئیعدام کردن.
ئەڵقەڕێزکردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.)، (سن.) تم: ئاڵقەڕێزکردن.