«نتـ.» ١- ئاوێکە لە سەری شەوەوە دە گۆزە کرابێ، تا بۆ بەیانی سارد ببێ. ٢- «کنـ.» شتێ کە هیچ مایەی تێ نەچێ □ «لە ئاوی شەوێ پارێز دەکا». تێبــ. ــ لە ئیسلامەتیدا ئەوانەی هەر خەریکی عیبادەتن، نەفسی خۆیان دەمرێنن و هەوڵ دەدەن هەرچی نەفسیان ئیشتییای چوویه، نەیخۆن و نەیخۆنەوە و نەیکەن. جا ئاوی شەو لەبەر ئەوەی سارد و خۆشە و نەفس ئارەزووی دەکا، ئەم قسەیە سەرەوەی لە فۆلکلۆری کوردیدا هێناوەتەدی.

«نتـ.»، «ستمـ.» ئاوێکە گۆیا باڵندەی عەینەمەل «خەزایی» حەزی لێدەکا و بە دوایدا دێت. تێبــ. ــ ١» نازانم ئەم تەرکیبە «عین الامل» ی عارەبییە یا تەرکیبێکی کوردی و عارەبییە بە مانای ئاوی «کانی = عەین + مەل = باڵندە» یا خۆ هەر هیچیان نیە و وشەیێکی کوردییە و جەڕاوە. ب» لە هەندێ شوێنی کوردستان کاتێ کوللە زۆر دەبێ و ترسی ئەوە دەکرێ کە زیان بە دەغڵان بگەیێنێ، یەکێک ـ دەنێرن لە کانییەکی کە هیچ کەس نازانێ لە کەنگێوە دەست نیشان کراوە ئاو بێنێ، باوەڕیان وایە کە باڵندەی خەزایی بە دوای ئەم ئاوەدا دێن و کوللەکان دەخۆن.

«کنـ.» زۆر ماندوو بوون.: ئەوەندە بە پێوە ڕاوەستاوە ئا وی قاچی داهاتووە. ئەوە چۆن ئاوی قاچی دانایە.

«نتـ.» یەکێکە لە نەخۆشیەکانی چاو، تانەیێکی بۆرباو بە سەر چاوا دەکشێ و بینایی کەم دەکاتەوه، یا هەر دەیفەوتێنی و پیاو کوێر دەکا. تێبــ. ـ ئەم نەخۆشییە لەو بەشەی چاو دەدا کە لە پشتەوەی ڕەشکێنەیە و کاری زەڕرەبینێکی بەروپشت زەق «عەدەسی موحەددەب» دەکا و تیشکی نوور لە سەری دەشکێتەوە و دەدرێ بە شەبەکەی چاو، ئەم جێگایەی چاو ئاوێکی تێدایە کە بە زمانی عیلمی «ئاوی شوشەیی» ناوه، لە نەخۆشی مرواریدا ئەم ئاوە ڕەنگی لێڵ دەبێ، وەکوو ڕەنگی سەهۆڵ یا «مرواری» لێدێ.

«نتـ.»، «کنـ.» تمـ: ١- ئاو/٣.

«کنـ.» ١- ڕۆۆن کردنەوە و زاخاو دانی چاو بە تەماشای شتی جوان «ئافرەت، دیمەن،...» ٢- تمـ: ئاوی چاوسەندن.

«کنـ.» کوێر بوون، کەم بوونی بینایی.: هێندە چاوی بە کتێبــ.اندا چڕ داگرتووە وەختە ئاوی چاوی دابێ.

«مستـ. متـ.»، «کنـ.»، «سیمـ.» ترساندن و تۆقاندن، ترس وەبەر کەسێک نان، چاوترسێن کردن. * ئاوی چاودان/٢، «سنـ.» ئاوی چاوسەنن.

«نتـ.» ماکەی دەردێکە کە چاو کوێر دەکا.

«مستـ. لا.» پەیدا بوونی ئاوی ڕەش لە چاو، کوێر بوون.

«کنـ.» میز بە خۆدا کردن، میز دەبنەخۆ کردن. □ «سەری وەبن کڵاوی کەوتووه، ئاوی گەرمی لە ژێر دەڕوا»

«سمفـ.» ١- حاڵی کەسانێ کە لەبەر نەخۆشی پێست هەمیشە هەندێ جێگای لەشیان دەخورێ. ٢- «مجـ.»، ١» حاڵی ئەوانەی خوویان بە خۆ هەڵکڕاندنەوە گرتووە. * ئاڵۆشدار. ب» نافرەتی حەشەری. * بە ئاڵۆش. حەکەدار «عا. کو.». هۆکن.

«نا.»، «هل. کی.» تم: بادام.

«ست.» حاڵی هەرشتێکی کەڕووی هەڵێنابێ.:: ئەم نانه برشاویانه چن داتان ناوه؟.پرتەقاڵەکان هەموویان برشاوین کەڵکی خواردنیان پێوەنیه.* کەڕواوی.

«نت.» 1- گییاندارێکی گییاخۆره، وەکوو ئاسک دەچێ، نووکی شاخەکانی خواره، لە جێگای سەخت دەژی و به «ڕەوەز» و (زەرد) و ماهان هەڵدەگەڕێ، ڕەنگی زەردێکی کاڵه، تیئسکی «موو» ی زۆرکورته بەر پەنجه ناکەوێ له چیاکانی کوردستان زۆره و نێچیروان بۆ خاتری گۆشتی ڕاوی دەکە ون. 2- «مج.» 1» ئادەمیزادێکی بتوانێ بە جێگای سەخت هەڵگەڕێ، شاخەوانی چاک. ب» کە سێکی زۆر لەسەر دیواران و شوێنی بەرز هەلوێستێ.* «بک.» بزناکوڤی.

مست. لا.» تم: بەچاوەوە بوون.

«حمس.» به خراپه ناو بانگ دەرکردن.

«نت.» نێرەی مەڕەسوور.

حاڵی زەوییەکی بەردی زۆر بێ.::ئەو مەزرایە زۆر بەرداوییه جووتی لێ ناگەڕێ.

«نت.»،» هل.، سن.» تم: بەزەیی.