تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



میوانی بایینجانی
«نت.»، «مک.» کەسێکی لە مەجلسێکدا ڕووی نەدرێتێ یا بانگ نە کرابێ لە خۆیەوه چووبێ. «عا.: تفیلی» :: ئە وه بۆچی وا گرژ بوون خۆ ئێمه میوانی بایینجانی نین.
ئاخرەمین
[ [ئاخر + ٢- ئەم + ئین]، [عا. کو.] ]
«ستـ.» تمـ: ٣- ئاخر.
ئادەمیزاد
[[ ئادەمی + زاد] ]
«نتـ.» ئەو گیاندارانەی کە لە ئادەم کەوتوونەتەوە، نەتەوەی ئادەم * ئینسان، بنیادەم، بەشەر.
ئامیار
[[٢- ئام + یار]]
«نتـ.»، «هو.» ئاواڵ، ڕەفیق، هاوڕێ □ «چون بەی تەوردەوڵەت ئامیارتەن + ستارەت سەعدەن فەلەک یارتەن» «خانا ــ ٢٦٥».
ئامیان
[[؟]]
«نا.»، «سنـ.، هو.» تمـ: ئامێژەن/ ٢.
ئامین
[ [= عا، له‌عیبری وه‌رگیراوه]‌]
وشەیەکە پاش دوعا و پاڕانەوە لە خوا، دەیڵێن مانای: دوعاکە قبووڵ که، مەبەستەکە پێک بێنه، با وا بێ. تێبــ. ــ ئەم وشەیە دەگەڵ ئیسلامەتی هاتۆته ناو زمانی کوردییەوە و بە شێوەیێکی تایبەتی پاش خوێندنی «فاتیحا» دەکوترێ، مەسیحییەکانیش پاش نوێژ و دوعای خۆیان «ئامێن» دەڵێن.
ئیتمینان دان
[[عا.: اطمئنان + کو: دان]]
(مست. مت.) ١- خاترجەم کردنی کەسێک یا کۆمەڵێک، دڵنیا کردن. ٢- ئەمین کردنەوەی کەسێک لە مەترسی.
ئیتمینان هەبوون
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) تم: ئیتمینان کردن.
ئیتمینان کردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) باوەڕ کردن بە کەسێ، دڵنیابوون، خارەجەم بوون. )ئیتمینان هەبوون.
ئەسکەنجەمین
«نتـ.»، «مکـ.» تمـ: ئەسکەنجەبین.
ئەلحەمیلا
(ڕستە)، (جف.) تم: ئەلحەملای.
ئەمیانە
[[ئەم +یە (یەک) +ئانە]]
(بنت.)، (جف.) ئەمەیان. وەڵامی پرسیاری (کامیان، کێهەیان؟)ی پێ دەدرێتەوە. لەم کراسانە کامیان باشن؟ ئەمیانە.
ئەمیتر
[[ئەم+ئی+تر]]
(نت.) تم: ئەمیکە.
ئەمیر
[[=عا.: امیر (ئەو کەسەی ئەمر دەکا)]]
(نا.)، (کعر.) ١- شازادە، کوڕی پاتشا. ٢- لەقەبە بۆ ئەو کەسانەی لە بنەماڵەی پاتشان ((پەردە و تارای سوور بەرن بۆ ئەمیر)) ((بڵێن پاش کوشتار هێشتا تۆی دڵگێر)) (پیرەمێرد-١٠٢)
ئەمیرە
[[=عا.: امیرە]]
(کعر.) ١- لەقەبە بۆ ئافرەتێ کە لە بنەماڵەی پاتشا بێ. ٢- ناوە بۆ کچان.
ئەمین
[[=عا.: ئەمین]]
(س.) ١- ڕاست و دروست، دەس پاک. شاگردێکی ئەمینە بە ئانقەست پووڵمان فڕێ داوە هەڵی نەگرتووە. ٢- حاڵی ڕێگاوبان کە ترسی دز و جەردە و خراپەی تری لێ نەکرێ، حاڵی شوێنێکی پیاو ترسی ئەوەی نەبێ لەوێ شتێکی بەسەربێ یا تووشی بەڵایەک ببێ. رێگا زۆر ئەمینە شەویش هاتوچۆ هەیە، جێگای وایە ئەمین هەر نابێتەوە شەیتانیش شکی ناکا. ٤- بارگینی ئارام و لەسەرخۆ. کوڕە وەیسە وڵاغێکی ئەمین بۆ میرزا زین کەن.
ئەمین کردنەوە
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) ١- ترس ڕەواندنەوەی کەسێکی (لەبەر هەرچی بێ) ترسابێ و خۆی شاردبێتەوە یا هەڵاتبێ. دزەکانیان ئەمین کردەوە پاشان گرتیانن، دە بچن ئەو کورە ئەمین کەنەوە با بێتەوە. ٢- (مج.) گرتنەوەی بارگین و ئێستری بەرهەڵ بوو.
ئەمیندار
[[ئەمین +دار]، [عا. کو.]]
(نفا. سفا.) کەسێکی شتێکی بە ئەمانەت لەلا دابنێن، بۆ ڕاگرتن و پاراستن و چاوەدێری کردنی. مام عەولای سەوزیچی ئەمینداری باغی مکایلی بوو.
ئەمینداری
[[ئەمیندار+ئی]]
(حمس.) پیشەی کەسێک کە خەڵک شتی بە ئەمانەت لا دانێن. بە ئەمینداری لە ماڵەکەیان دانیشتووە، بە ئەمینداری ناردوویانەتە سەر خەرمان.
ئەمیکە
[[ئەم+ ئی+کە (دیکە)]]
(نت.)،(سیم.) ناوی ئیشاڕەیە بۆ دیاری کردنی شتێک لەناو کۆمەڵێ شتی هاوچەشن. کوڕە ئەم کتێبــ.ەیان ناڵێم، ئەمیکە. *ئەمیتر، ئەویدی، ئەویدیکە.
ئەمیە
[[ئەم+یە (یەک) +ئە]]
(نت.) تم: ١- ئەمە. وەڵامی پرسیاری (کامە، کامیە)ی پێ دەدریتەوە. ((بیستوومە خانم لۆتی بەزێنە)) ((ئەمیەی بۆ خاسە... تەزێنە)) (فۆلکلۆر)