(نت.) ئەو کەسەی ڕازی بێ بەوەی دەستی کەوێ. ((شاهی کە نەبێ ڕادەبوێرین بە فەقیری)) ((بۆ ئەهلی قەناعەت لە پڵاو خۆشترە داندۆک)) (ڕەزا-٢٩)

«مست.مت.»، «مک.» دڕانی جلوبەرگ، لە ئەنجامی لێ گیربوونی تەڵەزمەدار، بزمارێکی لە شوێنێک داکووترابێ. بەردێکی نووک تیژی دەرپەڕیو و هەر شتێکی تری لەم بابەته. تێبــ.ینی:آ» ئەم جۆره «دڕان» ه هەمیشه شکڵی زاویەی قاییمەی هەیه و «زاویە» که ئەو شوێنەیه که تەڵەزم یا.. ی لێ گیر بووه. ب» من نەمتوانی بزانم وشەی «قەڵفەز» ئەسڵی چییه و له کوێرا هاتووه، بەڵام بە دووری نازانم که دەگەڵ وشەی «قەڵبە» ی بن لەهجەی سلێمانی پەیوەندێکی نیزیکیان هەبێ، هەرتکیان ئەسڵیان یەک بێ...،» مامۆستا خاڵ «قەڵفەز» ی به «تاڤگه» مانا لێداوەتەوه. «تم: خا، ب٣، ل-56» .

ست.»، «کئێر.»، کەسێکی قەد و باڵای ناڕێک بێ * بەد شکڵ /2

ست.»، «کئێر.» کەسێکی قسەی خۆی ناباته سەر، ئەوەی وەعده دەدا و بە جێی ناگەیێنێ.

(نت)، (مک) ١-سەبیلەیەکە دارێکی ئاڵوبالووی درێژی ڕاستی بۆ سمرابێ و خرابێتە سەری. ٢-هەر ئەو دار بە ڵاڵووکە بەتەنیای و بێ ئەوەی سەرە سە بیلی وە سەرخرابێ. *(کعر) باسقەندە (تەنیا بۆ مانای دووەم). تێبــ. – ئاشکرایە لە بن لەهجەی سلەیمانیدا دەنگی (د)حکە سووکە کلۆر دەکرێ و دەنگی سووکە (گ) ێکی لێ دە ردەکەوێ.

«مست.لا» تم: بریسکانەوه.:: له دوورەوه بریقەدەدا.

(سیە.) جۆرێک مەلەوانییە کە بۆ سەرئاو کەوتن دەست و قاچ وەکوو ئی بۆق دەجووڵێندرێ *(مک،) مەلە بۆقە. (جن.) قۆرواق مەلە.

«مستـ. متـ.»، «کئێر.» کڕین یا پەیداکردنی خواردەمەنی، ئەوەندەی بەشی ماوەیێک بکا و عەمبار کردنی.

«نتـ.» ١- دوو کەس کە حەز لە یەکتر بکەن. ٢- «مجـ.» دوو کەس کە دۆستایەتییان زۆر گەرم بێ و هەمیشە پێکەوە ببیندرێن: ئەوە چییە! ئەم دووانە هەر دەڵەی ئاشقە و ماشقەن. ٣- نێرە و مێیەی «مار» لە حاڵی لێک هاڵانا: ئەم کونە ئاشقە و ماشقەیێکی تێدایە چەند جار دیتوویانن.

تمـ: ئەنقەست.

«نتـ.»، «مکـ.» ئاوی کانییەکە لە موکریان، خەڵک لایان وایە خواردنەوەی کۆخە و کۆخەڕەشە چاک دەکاتەوە و لە هەموو لایێکەوە بۆی دەچن و دەیهێنن. تێبــ. ــ بابەقەتار خۆی «چاک» ێکە لە دێی «خوراسانە» ٣٠/٢٠ کیلۆمەتر دوور دەکەوێتەوە ڕۆژهەڵاتی «مەهابات» و کانیاوەکە نیزیکی ئەم «شەخس» ەیە.

«عا. کو.»، «نتـ.»، «مکـ.» تمـ: ئاغزوونە.

«عا. کو.»، «نتـ.» ١- چەند ئاڵقەیەکە لە ئاسن دروست کراون وەکوو زنجیر تێک دەکرێتەوە، سەرێکی لە تایەکی دەرگا دائەگوترێ، سەرەکەی تری پارچە ئاسنێکی درێژووکەی کوون یا ئاڵقەیێکی پێوەیە دەکرێ بە سەر «دوولایی» دا، کە لە تایەکەی تری دەرگا «ئەگەر دووتایی بێ» یا لە چوارچێوەی دەرگا داکوتراوە، بۆ داخستن و قفڵدانی دەرگا بە کار دێت. ٢- هەرجۆرە ئامرازێکی تر کە بەم شێوەیە بۆ داخستنی دەرگا لە مەعدەن دروست کرابێ. شکڵی هەرچۆنێک دەبێ ببێ.

«نا.»، «مکـ.» گیایەکی دەشتەکییە، زۆر بەرز نابێتەوە، هەمیشە تەنانەت لە ژێر بەفریشدا دەمێنێتەوە و شینە، ساقەتی نیو سانتیمەتر ئەستوور دەبێ و قەف قەفە، لە شکاندنەوەدا شیری لێ دەتکێ، دڵۆپێ لەم شیرە بە چەند کڵۆ قەنددا دەکەن و لە باتی دەرمانی ڕەوانی «موسهێل» بە کاری دێنن زۆر کاریگەرە. تێبــ. ــ بە لێکدانەوەی من ئەم وشەیە هیچ پێوەندێکی بە «ئاڵقە» و «تیز = تیژ» ەوە نیە و زیاتر لە یۆنانی دەچێ، تەنیا گیایەکی لە قاموسەکانی فارسیدا بەرچاوم کەوت کە بۆنی ئەوەی لێبێ «ئاڵقەتیز» ی کوردییە «بخور مریم» ە کە دوکتۆر معین پاش ئەوەی بە «گوڵی نیگونسار = گوڵی سەرەونخون» ی مانا لێدەداتەوە «تمـ: فەرهەنگ، جـ١، ل ـ ٤٧٨» لە باسی «گوڵی نیگونسار» دا «فەرهەنگ. جـ٣، ل ـ ٣٣٥١» وای باس دەکا: «... لە بنی ئەم گییایەدا ماددەیەک هەیە «سیکلامین» ی ناوە کە بۆ ڕەوانی زۆر کاریگەرە...»، «مردۆخ» یش «بخووری مرێم» ی نووسیوە و هاوتایەکی بە «چەنگی مرێم» دادەنێ، ئەوجار لە باسی چەنگی مرێمدا بە عەڕەبی «بخور الاکراد» ی مانا لێداوەتەوە «تمـ: مخـ. جـ٢، ل ــ ٥٧٨». «المنجد» ی عەرەبیش یەکێک لە هاوتاکانی بخووری مرێم بە «بخور الاکراد» ناو دەبا «تمـ: المنجد ــ ٢٧» شەڵواربەکۆڵ.

«مستـ. متـ.» داخستنی دەرگا، هەڵپێکانی دەرگا، هێنانی ئاڵقەڕێز لە تایەکی دەرگاوە بۆ تایەکەی تر یا بۆ سەر چوارچێوە و کردنی بە دوو لاییدا.

(بن.) بە لانی کەم، بە لای کەمی، هیچ نەبێ. هەروا بێدەنگ دانیشتووی ناوی دەنێی چی، ئەقەللەن تۆش قسەیەک لەم کارەدا بکە. ئەقەللەن پێنج دیناری تێدەچێ.

(بنت.) ١- بە ئارەزەروو، بە هەوەس، بە تایبەتی. ((...وەکوو بە ئەنقەست بۆ من وەستا بێت، چاوەڕوانی ئەوە بێت بزانێ ئەو کارەی من ئەنجامی بە چی ئەگات)) (قەفتان: چیرۆک-٣٣). ٢- بە عەمدی (یەکێک کارێک بکا و هەر سووریش بێ لەسەر کردنی). دوو سەعاتە لەوێ چەقیوە بە ئەنقەست ناڕوا. *ئانقەست.

(نت.)، (سن.) تم: ئاڵقەڕێز.

(مست. مت.)، (سن.) تم: ئاڵقەڕێزکردن.

(ڕستە)، (مک.) تم: بارەکەڵڵا.

(نت.)، (کعر) تم: باسقەننە

هەر شتێکی بریسکەی هەبێ و بدرەوشێتەوه. «بزماره و بزماره، سۆلی بریقەداره» «فولکلۆر» .

مست. لا.»، «کعر.» به شەرم دا کەوتن و دەست هەڵگرتن له کارێ. به خۆدا شکانەوه لەشتێ یا له کارێ، واز هێنان.

«نت.» جووره مارمێلکەیەکە. تێبــ.- خواڵێخۆش بوو مامۆستا گیو به گیاندارێکی ژەهرداری دەزانێ «تم: مەهاباد، ل- 98.»