«مست.،.، لا.»، «سن.»، تم؛ برووسکاندن.

«بک. مک.» ١- ڕووناکایێکی زۆر گورج و خێرا که لەکاتی هەور و هەڵا و باراندا له ئاسمان پەیدادەبێ.* «قد» بریسوو، بریسک «سن.، کعر.» چەخماخه، بروسکه. ٢- «مج.» خێرا، گورج. ٣- «مج.» ئازارێکی کتوپڕکه خێرا له شوێنێکی لەشی ئینسان «زیاتر له سێنەبەندی پشت، سەر، کەلەکه» پەیدا دەبێ و لە شوێنێکی تر دەبڕێتەوه و لەش له نێوانی ئەم دوو جێگایەدا هەست به ئێش وژان دەکا. تێبــ.- زانستی تازه دەری خستوه که هەوران کارەبا «ئەلکتریسیته» یان تێدایه، هێندێکیان کارەبای دسارد «نێگاتیف - سالب» و هێندێکیان ئی گەرم «پۆزێتیف-موجب» جا هەر وەکوو تێلی سارد و گەرم کارەبا ئەگەر وێک کەون - پڕیشکیان لێ دەبێتەوه و ڕووناکایێکی خێرا - دە بیندرێ و «قرچه قرچ» ێکیشمان گوێ لێ دەبێ، هەورەکانیش وەختێ وێک دەکەون «برووسک» یان لێ پەیدا دەبێ، چونکوو کارەبای ناو هەوران یێگجار زۆر بەهێزتره لەو کارەبایەی که له ماڵان کەڵکی لێ و رد ەگرین - ڤۆڵتی کارەبای ماڵان زۆر زۆر ٢٢٠ ڤۆڵتە و ئی هەوران سەت هەزاران ڤۆڵت - بۆیه پڕێشکێکیان گەورەتره و له باتی قرچه قرچێکی بچووکی وێک کەوتنی دوو تە لی کارەبا گوێمان لەو گرمه زل وبەسامەی هەوران «هەوره تریشقه دەبێ. هێندی جاران هەورێکی کارەبای گەرمی تێدایه د ەگەڵ کارەبای ساردی «زەوی» لێک دەدەن، ئە و کاتەیه که برووسکه له جێگایەک دەدا و هەرچی بەری کەوت دەیسووتێنێ. هس.: «فرە نسی» برویسک. ئیتالی به مانای «تونده مجاز» .

«مست.، لا. ١- پەیدا بوونی «برووسک /١» له ئاسمان:: هەروا دەبرووسکێنێ و ناشبارێ* برووسکەدان. ٢- پەیدا بوونی «برووسک/٣» له شوێنێکی لەشی ئادەمیزاددا :: له دوێنێوه پشتی دەستی کردووه به برووسکاندن. «سن» برووسکانن.

«ست.»، «مک.» حاڵی جلک و کەلوپەل و... که به جوورێ دە بەرکرابێ یا داندرابێ دیوی ناوەوە یان «3- بەر» به دەرەوە بێت. * «سن.» بەراوپشت. «سیم.، بک.» بەرەواژ. «مک.» بەراو ەژوو. «جن.» چۆوارشه. «چەواشه».

«ست.»، «مک.» 1- لێفه و هەر شتێکی دیکەی لەم بابەته کە هەردوو ڕووی له قوماشی «ئەتڵەس» بێ. تێبــ.ینی: عادەت وایه ڕوویەکی لێفه له قوماشی نایاب دەکەن و ڕووەکەی دیک ەی «چیت.» د ەبێ ماڵە ئەعیان و دەوڵەمەندان هەموویان هەر ئەتڵەس کردووه. 2- «مج.» سەیدێکی دایکیشی و بابیشی هەرتک «سەیید» بن.* «سیم.» تان و پۆ و ئاوریشم.

«مست.ست.» هێنانه پێشەوەی لای پشتەوەی هەندێ پارچەی جلک «کراس و....» لەبەر هەر هۆیە کی بێ.

«نا.»، «مکـ.» وشترێکی سێ بەهاری دیبێ، نێر یا مێ * بەرزە. تێبــ. ـ ئەرۆنە، ئەرونە زەڕدوشتییەکانی «یەزد» و ئەروانە، زەڕدوشتییەکانی «کرمان» بە وشتری مێ دەڵێن کە حەوت ساڵی زیاتر بێ.

«نتـ.»، «مکـ.» وشتری نێر کە چوار بەهاری دیتبێ.

«نتـ.»، «مکـ.» وشتری مێنگەی چوار بەهار دیتوو.

«نتـ.»، «مکـ.» وشترێکی «چ نێر چ مێ» چوار بەهاری دیتبێ.

«نا.»، «کیـ.» تمـ : خەیار، هاروو، هاروێ.

«نتـ.» یەکێکە لە نەخۆشیەکانی چاو، تانەیێکی بۆرباو بە سەر چاوا دەکشێ و بینایی کەم دەکاتەوه، یا هەر دەیفەوتێنی و پیاو کوێر دەکا. تێبــ. ـ ئەم نەخۆشییە لەو بەشەی چاو دەدا کە لە پشتەوەی ڕەشکێنەیە و کاری زەڕرەبینێکی بەروپشت زەق «عەدەسی موحەددەب» دەکا و تیشکی نوور لە سەری دەشکێتەوە و دەدرێ بە شەبەکەی چاو، ئەم جێگایەی چاو ئاوێکی تێدایە کە بە زمانی عیلمی «ئاوی شوشەیی» ناوه، لە نەخۆشی مرواریدا ئەم ئاوە ڕەنگی لێڵ دەبێ، وەکوو ڕەنگی سەهۆڵ یا «مرواری» لێدێ.

«نتـ.» ١- «هلـ.» تمـ: ئاوردوو ٢- «سیمـ.»، «کنـ.» ئاگردان «بەنیشانەی ئاوەدانی ماڵ و بنەماڵە و خێزان» تمـ: «هبێد ــ ١» * وەجاغ.

«نا.»، «کئێر.» یەکێکە لە پێنج ئیشکانیە گەورەکانی دنیا، لە هەمووان بچووکترە بەڵام لە چاو خۆی نفووسی زۆرە، دە میلیۆن کیلۆمەتری چوار گۆشە پانە ٦٢٠ میلیۆن خەڵکی تێدا دەژی «١٩٦٩». «تمـ: لارووس_۱۲۱۳». ٭ «کعر.» ئەورووپا.

(نا.)،(مک.) پیت و بەرەکەت، خێر و خۆشی، حاڵخۆشی، تێر و تەسەلی. تێبــ.- آ) لە زمانی پەهلەویدا: هێریه. (هێر + ئیه ٠پب: بەیانی حاڵەت) بە مانای دەوڵەت و دارایەت هاتووە. تم: (فرە: پفا-٢١٦) ب) لە بن لەهجەی هەولێریدا (هیر) مانای بەخت لە یاریدا بە تایبەتی لە (جێگن)دا دەبەخشێ.

(نت. بنت.) تم: ئێرەکانە. تێبــ.- لە ڕاستیدا ئەم وشەیە شوێنێکی بچووکتر و نیزیکتریش پیشان دەدا.

(نا.)، (کئێر.) ١- ژووری ماڵ، ئەو بەشەی ماڵ کە ژن و منداڵی لێ دادەنیشن. *حەرەم// بیروونی. ((یارم لە ئەندەروون هات دەستی ڕەقیب لە دەستا)) ((غەمناک و شادمانم ڕەحمەت عەزابی هێنا)) (سالم: گم-٣٥). ٢- ناوەوەی هەموو شتێک، * داخڵ. لە ئەندەروونی ئەشکەوتەوە هاتە دەر// دەرێ، دەرەوە. ٣- ناوزگ، دەروون. ((میرزا تەها! میرزا تەها ئەمە ئەگەر ئەو ئاوەمان خواردباوە و ئەو عەقڕەبە چووبا دە ئەندەروونمانەوە ئەندەروونی وەبەر نێشان داباین تەکلیفە مە چ بوو.)) (حوسێن ئاغای حاجی خۆشێ) تێبــ.- ئەم وشەیە لە دوو کەرتی (ئەندەر) و (ڕوون) پێکهاتووە، بەشی دووەم (ڕوون) لە پەهلەویدا بە مانای (لا، تەرەف...) وەکوو پاشبەند بەکارهاتووە، تم: (فرە: پفا-٣٨٩)، بەم پێیە مانای وشەکە دەبیتە: لای ناوەوە، ژوورەوە.

(نت.)، (مک.) پارچە مەعدەنێکە لە شێوەی کڵاوی بەڕوو، بەڵام قووڵترە دیوی دەرەوەی کونج کونجە، لە کاتی دروومانا دەیکەنە سەری قامکەوە و پاڵی پێ بە دەرزییەوە دەنێن، نایەڵێ قامکیان دەرزیی تێڕابچێ. *قووچەکە.

(نت.)،(مک.) هەموو ئەو بارە کاڵا و شتومەکەی بە کاروان لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێک دەگوێزرێتەوە و زیاتر بە ناوی خاوەنەکەی هەڵدەدرێ. باروبارخانەی میرزا حاجی لە مەسکەوێ ڕا گەییشتە جێ. باروبارخانەی حەمە قەددۆی مووسڵیش وانابێ.

(نت.)، (مک.) تم: بنە و بارخانە.