تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



باربەند
[[بار + بەند]]
(نت.)، (کئێر.) باریکە گوریسێکە لە (گوش) یا لە (موو) دروست دەکرێ و پاش پێچانەوەی بار بەم گوریسەش دەیبەستن تا قایمتر بێ و لە ڕێگا هەڵنەوەشێ.
بزربوون
«مست. لا.»، «کعر.» 1- له بەر چاوان نەمانی شتێ یا کەسێ:: هەباس ساعەتەکەی لێ بزر بووه. 2- «مج.» ڕێ لێ تێکچوون، ڕێگا هەڵەکردن:: شەوێک لە چۆڵی «قورفه» دوو سێ سەعات بزر بووین ڕێگاکەمان نەدەدۆزیەوه. *«مک.» ون بوون.، «سنسیه.» گووم بوون، وندا بوون. «لوگوم بییه.
بەرباد
[[فر.]]
«ست.» خراپ، وێران:: دار و نەداری لە قومارا بەربادکرد، حاڵی بەرباده، ئێجگار بەرباده «کن.» زۆر خراپه. تێبــ.ینی: له بەکارهێنانی ئەم وشەیەدا هەمیشه خراپی یا «وێرانی» دەگەڕێتەوه بۆ ئەو مە بەستەی که لە پێشدا قسەی لێکراوه. ئەگەر باسی دەوڵەمەندی و فەقیری بێ ئەوه وا دەگەیەنێ که زۆر فەقیره، خۆ ئەگەر باسی ساغی و نەخۆشی بێ ئەوا مانای ئەوەیه کە زۆر نەخۆشه.
بەربار
[[1- به‌ر/4+1-بار/1]]
(ست.) ١-حاڵی وڵاغێکی هاتبێته ئەوەی بار ی لێ بندرێ. 2- «مج.» گوێ لەمست.
بەربانگ
«نت.» 1- تم: ئیفتار. 2- خواردنێ که ڕەمەزانان بۆ ڕۆژوو شکاندن ئاماده دەکرێ.
بەربانگ کردنەوه
«مست. لا.» شکاندنی ڕۆژوو. شت خواردنی ڕۆژووەوان پاش ئەوەی وەختی شەرعی دادێت.
بەربواردوو
«نت.»، «مک.» تم: بەر بوارد.
بەربووسه
[[1- به‌ر/4+بووسه]]
«نت.»، «مکها.» ئامرازێکه «بۆسه» ی پێ له نیر تووند دەکرێ نایەڵێ بجووڵێ و جێگای «سەرەمژان» یش لەناو بۆسەدا تەحدید دەکا.
بەربوون
[[8-به‌ر+بوون «فع.» ]]
«مست. لا.» 1- هاتنە د ەری کەسێک له زیندان، ئازاد بوونی لە بهەدیخانه:: گیراوه سیاسیەکان هەرچی بوون بەربوون. دە ڕۆژ دەبێ شێرکۆ بەربووه.2- پەت پساندنی وڵاغێکی بەسترابێتەوه.:: عەوول ئێسترەکە بەربووه بەرەو باخی ئاشی چوو، بڕۆ بزانه نایگریتەوه. 3- تەواو بوونی مانگ گیران و ڕۆژ گیڕان:؛ ئەو ساڵە مانگ گیرا دوو ساعەتی کێشا ئینجا بەربوو.
بەربووک
[[1-به‌ر/2+بووك/1]]
«نت.»، «مکسیم.، بک.» ژنێکه دەگەڵ بووک دەچێته ماڵی زاوا و دەیکاتە پەردەوە و خەبەری (بەزاوابوون)ی زاوا و «ڕووسووری» بووک به کەس و کاری هەرتکیان ڕاد گەیەنێ. تێبــ.ینی: لە ناو کوردەواریدا ئافرەتی ئاوا لە هەموو شوێنێک هەن که هەر له خوازبێنی ڕا هەتا شەوی بووکێنی دەگەڵ بووک و زاوا و بووک و ماڵی هەر دوو لا خەریک دەبێ و ئەرکی بەجێ گەیاندنی داب و دەستووری شایی و خەنەبەندان و هەمام لە میش کردن و... د ەکێشێ.* «بک.» بەربوو. «سیم.، سن.» پێخەسوو، پاخەسوو.
بەربووکی
«حمس.» 1- ئەو کارەی بووک دەیکا، کاری جێ بە جێ کردنی کاری کچ و کوڕ کە دەبنه ژن و مێرد. 2- «مج.» ڕێکخستی نێوانی دوو کەسان یا زیاتر، هەڵسووران و چالاکی بۆ ڕاپە ڕاندن و بە ئەنجام گەیاندنی کارێک کە پەیوەندی ڕاستەخۆی بە و کەسە وه نەبێ:: نازانین کاک حەسەن ئەم بەربووکییە ی لەچییه؟ تێبــ.ینی: بە مانای دووەم تانووتی تێدایه.
بەربێنکه
[[1-به‌ر/2+بێن]]
«مک: شاروێران» تم: بەرهەڵبێینه.
بەربێڵا
[[1-به‌ر/2+بێلا؟]]
«نت.»، «مک.» شوێنێکی دانیشتنه لە شێوەی میعماری کوردیدا، سەری داپۆشراوە و سێ لای ژوو ره «هەڵدەکەوێ هەر سێ لاش نەبێ» و بەردەمی حەوشەیه.* بەر هەیوان. تێبــ.ینی: «هەیوان» لە وانەیه له نهۆمی دووەمی خانووش بێ. بەڵام «بێڵا» هەر له ئاستی حەوشەدایه.
بەربە
... «بنت.» جوڵان یا جوڵاندنی شتێک بۆ لایەک دیار دەکا.:: بە ربه کەرکووک ڕۆیشتن، مەڕە سوورەکان بەربە چیا هە ڵکشان، بەربە ئێمه هەڵیان بڕن.* بەرە و....
بەربە ست
[[1-به‌ر/2+به‌ست «به‌ستن» ]]
«نت.» 1- کاری پێش پێگرتن بە ڕۆییشتنی ئاو. 2- «مج.» کاری دروست کردنی هەرجووره مانعێک له پێش جێ بەجێ بوونی کارێک یاکەسێک «بۆ هەر مەبەستێک بێ» .
بەربەخت
[[1-به‌ر/4+1-به‌خت /1]]
«نت.» کچێکی وادەی مێردکردنی هاتبێ.
بەربەر
[[ئیننگلیزی:باربر]]
«نا.»، «کعر.» ئەو کەسەی پیشەی سەروڕدێن تاشین خەڵکه. «سیم. سن.» سەرتاش، دەلاک /1. «کئێر» سەلمانی «بک.» سەرتراش «جن.» دەللاک.
بەربەران
«نت.» «مک.» شەکە مێیەکی گەیشتبێته پایز و و ئامادە بێ بەران بخوا.
بەربەرەکانی
[[1-به‌ر/1+1-به‌ر/1+1-ئه‌ك/1+3-ئانی/2]]
« «نت.»، «مک.» 1- تم: ئینکەبەری * ڕقەبە ری، قینەبەری. 2- ڕووبەڕووی یەک وەستانی دوو یا چەند کەس، هەیئەت و ڕێکخراوە، دەزگای کۆمەڵایەتی یا پارته سیاسییەکان بۆ بێ هێزکردن، تێکشکاندن و له مەیدان دەرکردن. «عا.» مجادلة، مقابلة، منافسة:: واز بێنه تۆ ناتوانی بەربەرەکانی ئەم کابرایه بکەیت. بەربەرەکانی نەتەوەی کورد دەگەڵ ئیمپڕیالیزم و کۆنه پەرستانه.* «سن.» بەرامبە رکێ. «مک.» مله، ملانێ.
بەربەست کردن
«مست. مت.» 1- دروست کردنی مانعێک لە سەر ڕێگای ئاوێکا بۆ ئەوەی که لە شوێنێکدا پۆنگ بخواتەوه و زۆر ببێ یا بۆ ئەوەی بەلایەکدا نەڕوا که مەبەست نەبێ 2- پێکهێنانی مانعێکی ماددی یا مەعنەوی له پێش کەسێک یا جێ بەجێ بوونی کار و مەسەلەیەکدا «سن.» بەربەس کردن.