تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بانگ دان
[[بانگ/٢+دان «فع،.» ]]
«مست، لا» ئاگادارکردنی خەڵک لە وەختی نوێژان، بەو جۆرەی ئیسلامەتی دایناوه «ئەڵلاهو ئەکبەڕ مەلا بانگدانه+ تاریک و ڵێڵی ڕووی ئاسمانه» «گۆران» * «جنۆ.» ئەزۆهەن.
برای دایک و بابی
ئاد میزادێکی نێرینه که دەگەل ئادەمیزادێکی دیکە لە دایک و بابێک بن.
بریسکه دان
«مست.، لا.» تم: بریسکانەوه.
بناغە دانان
«مست. مت.»، «مک.» 1- دامەزراندن و داڕشتنی ئەو بە شە ی دیوار که له ئاستی زەوی نزمتره و ئەرزی بۆ هەڵکەندراوه. 2- «مج.» دەست کردن به دامەزراندن وبنیات نانی هەر کارێک و هەرشتێ:: تۆ جارێ بناغەی کارەکەت دانەناوه قازانجەکەی بەش دەکەی ؟ ئەم کچۆڵەیه تازه بناغە ی مەمکی داناوه. * بنیات نان. بنیاد کردن.
بنج داکوتان
«مست. لا.»، «کعر.» 1- گۆڕانی شە تڵی هیندێ گیا و گژ و شین بوون و لق و پۆپ دەرکردنیان:: فریزەکه بنجی داکوتاوه. 2- «کن.» سەر گرتن و چەسپانی کارێک. جێ قایم بوونی کەسێک لەکارێک یا و ەزیفە یەکدا:: ئەم شەریکەیه بنجی داکوتاوه. 3-«کن.» زۆر دانیشتنی کەسێ یا کۆمەڵێ خەڵک لە شوێنێک.:: هەر هەڵناستن د ەڵێی بنجیان داکوتاوه.*«مک.» بنج داکوتان.، ڕیشه داکوتان.
بنه دار
«نت.» کۆتەره و پاشاوەی دارێکی بڕابێتەوه و هێندێکی مابێ.
به دم دادان
مست. مت.»، «مک.» 1- ماوەی قسه کردن لێ بڕینەوه و بێدەنگ کردنی کەسێک. 2- «کن.» کافی بوونی خواردەمەنی بۆ ئەو خەڵکانەی لە ماڵێک یا هەر جێگایەکی تر بن.:: جا ئەوەندەی ترێیه به دەمی کێ دادەدەی «بەشی ئەو هەموانه ناکا.
بۆ دان
[[1-بۆ+دان]]
«مست. مت.» شێوەیێکی برژاندنی هێندێ خواردەمەنییه، وەکوو: نۆک، گەنم، قاوه و ئەو جۆره شتانه له سەر ساج.
بە ئاودا دان
بە مێرد دان
«مست، مت»، «مک» تم: بەشوودان/1.
بەدڵ و داو
بنت.»، «مک.» به حەزلێکردنێکی ئێجگار زۆرەوه، به پەرۆشەوه. تێبــ.ینی: من وا تێدەگەم لەم وشەیەدا «داو» بێ و دەنگی «ئەلف.» ی دوایی کەوتبێ. * به دڵ و گیان.
بەرایی دان
«مست. لا.» ماوه، مەجال. فتوا بۆ کارێک ئامادهەوون بۆ جێ به جێ کردنی مەسەلەیەک.:: چاو بەراییی نادا بچێتە ماڵیان،. چۆن دڵت بەرایی دەدا قسەی وا بڵێی.
بەرتیل دان
«مست. لا.» دانی پاره یا هەر شتێک به کاربەدەستێکی دەوڵەت له لایەن کەسێکەوه، بۆ ئەوەی ئیشێکی بۆ جێ بەجێ کات.
بەرفڕی دان
[[4-به‌ر/2+فڕێ دان]]
«مست.، لا.» تم: بەرهاویشتن:: مەرەکانمان ئەوساڵ لە «سەرما» ن زۆریان بەریان فڕێ دا.
بەقین داچوون
«مست.، لا.»، «مک.» ڕق هەڵستان له کەسێ یا کەسانێ و پێ داگرتن لەسەر ئەم ڕقه و خۆ دوور گرتن له ئاشت بوونەوه.:: لێمان به قیندا چووه و سێ ڕۆژه چووەته ماڵی خاڵی و نایەتەوه.* «سیم.» بەقینا کەوتن. «مک.» به قیندا کەوتن. بەڕق دا چوون. بەڕق دا کەوتن. تێبــ.ینی: لەم مەسد رەدا وشەی «قین» هەر «کین» ی پەهلەوییه که دەنگی «ک» تێیدا له پاش بڵاو بوونەوەی ئیسلامە تی گۆڕاوه و بۆته «ق».
بەقین داکەوتن
«مست. لا.»، «مک.» تم: بەقین دا چوون.
بەگرت دان
[[ به‌/3+ گرت «گرتن» + دان «فع.» ] ]
«مست.، مت.» بوونه مایەی گیران و بەندکرانی کەسێ.
بەگوێ دادان
«مست. مت.» به شێوەیێکی ناڕاستەوخۆ، مەبەستێک دە کەسێ گەیاندن.:: وا دیاره هێندێ قسەیان بە گوێ دا داوه.
دابڕان
[[ دا+ بڕان]]
«مست.لا.» جودابوونەوه، دوور کەوتنەوه.:: لەڕێگا خدرمان لێ دابڕا، دۆستی چاک قەت لێک دانابڕێن، ئەم حەوشەیان لەو خانوه دابڕیوه *بڕبوون.
دابەزاندن
[[ دا «پێبف.» + به‌زاندن ] ]
«مست. لا.» 1- هێنانه خواری یەکێک لەسەر پشتی ئەسپ و هەموو جووره هۆیەکی هاتوچۆ.:: دەستی گرت و له ئۆتۆموبیلەکه دای بەزاند هەیتەیەکی وایه سواران له ئەسپی دادەبەزێنێ. لەشکرێکی زۆریان به پاراشووت لەو دەشته دابەزاندووە. 2- له پایە و پلەی کۆمەڵایەتی و... هێنانه خوار وه:: به چەند جارێک چەند پلەیان دابەزاند و کردیانەوه موودیر.* «کعر.» داگرتن.