وشەدان

خۆ له بووسەدان

مست. لا.) خۆشاردنەوە لە شوێنێکی نەدیو بە نیازی خراپ. * کەمین کردن.

زیاد لە ئەندازە

تم: لە ئەندازە بەدەر. ئەم پاڵتۆیە زیاد لە ئەندازە گەورە و دەڵبە دەڵەی بۆ تۆ نەکراوە.

لە ئاودان

«مستـ. لا.» لە چەم و ڕۆباران پەڕینەوە. □ «سیروان لێشت نەدەم هەر دەم بەی؟»، «لە حەوت ئاوی داوه، قولاپەی تەڕ نەبووە»، «کنـ.» زۆر فێڵباز و زرینگە.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لە ئەندازە بەدەر

حاڵی شتێک کە لە حەددی مەعموولی تێپەڕیبێ. ((... دانەکانی ڕەش هەڵگەڕاون، هەموو، هۆی جگەرەکێشانی لە ئەندازە بەدەرە...)) (قەفتان: چیرۆک-٧٠) *زیاد لە ئەندازە، بێ ئەندازە.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لەبەرددان

«مست، لا» «کن» بەفیڕۆدان و فەوتاندنی شتێک.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

١- ئابدار

[١- ئاب/١+ دار،(فر. کو.) ]

«نت.» کەسێکی لە دیوەخانی میرەکان و دەرباری پاتشایان و شوێنی تری وەکوو ئەمانە، کاری سازکردنی چاو و قاوە و شەربەت و... ی پێ ئەسپێررابێ. □ «.... دەهاتە کن ئەولادی شاڕۆستەم بەگان سێ ساڵان دەبوو بە سەققا و سێ یان دەبوو بە ئابدارە». «تحفە: ج٢- ١٩٤».

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

١- ئەنداز

[[= ئەندازە]]

(نا.) تم: ئەندازە. لە ئەنداز بەدەرە.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

٢- ئابدار

[ ١- ئاب٢/ دار،( فر. کو.) ]

«نتـ..» بەڕەونەق، خاوەن جەوهەر «بۆ تیغ».

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

٢- ئەنداز

(ری. فع.) کاری پاشبەند دەکا و بە دوای ناوێکەوە دەلکێ و ناوێکی تازە دروست دەکا. بارەنداز (بار ئەنداز)، پایەنداز (پائەنداز)، تیرەنداز (تیرئەنداز)، چاوەنداز (چاوئەنداز)، خاکەنداز (خاک ئەنداز). تێبــ.- ئەم وشەیە ڕیشەی مەسدەرێکە کە لە فارسیدا بۆتە (ئەنداختەن) و لە سەرف کردنا بۆ زەمانی ئاییندە و... دەبێتە (ئەنداز) بەرامبەری ئەم مەسدەرە لە کوردیدا (ئاویشتن) هەیە.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

٢-ئاگردان

[[ئاگر + دان «فیعـ.» ] ]

«مستـ. متـ.» ١- تەقاندنی چەک «دەمانچە، تفەنگ، تۆپ،...» : کە ئێوارە داهات دەستیان دەکرد بە ئاگردانی ئەو تۆپە زلانە و نەیاندەهێشت خەڵک ئاسوودە بن. ٢- بەقسە و فیشال یەکێک لە مەیدان دەرکردن: کابرایان هەر بە جارێ ئاگردا و قسەی پێ نەکرا.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

کردن به بنێشتەخۆشەی ژیردان

«کن.»، «سیم.» زۆر دووپاته کردنەوەی قسەیەک. زۆر باسی شتێ کردن.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

کلییەی ئاداب

[[ عا. ]]

«نتـ.»، «کعر.» ئەو بەشەی دانیشگا «جامعة» کە بۆ خوێندنی ئەدەبیات تەرخانە.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

باوەش پێدا «پێا» کردن

«مست. مت.» بە هە ر دوو دەست و گورج و گۆڵی پڕ بەشتێ یا کەسێکدا کردن:: هەر باوەشی پێداکرد و خستیه سەر شانی، باوەشی پێیا کردو دای بە ئەرزا.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەلادا کەفتن

«مست.لا.»، «سن.» تم: بە لادا کە وتن

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاشنا پەیدا کردن

«مستـ. ـتـ. » تمـ: ئاشناگرتن١ و ٢.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاو بە ئاگردا کردن

«مستـ. متـ.»، «کنـ.» کوژاندنەوەی فیتنە و شەڕوشۆڕ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاو بە خۆدا کردن

«مستـ. متـ.» ١- خۆ شوشتنی بە پەله، بۆ دەرکردنی ماندوویی لەش و ڕزگار بوون لە گەرما و ئارەقە و... ٢- غۆسلی شەرعی بەجێ هێنان، خۆپاکردنەوە لە لەش پیسی، بەو جۆرەی شەریعەتی ئیسلام دایناوە.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاو لە دینگا «دینگدا» کوتان

«کنـ.» کردنی کارێ کە کەڵکی نەبێ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئیبتیدا

[[=عا.: ابتدا]]

(بن.) لەپێشدا، لە هەوەڵەوە، پێش هەموو شتێک، سەرەتا. ((ئەوەڵ ئیبتیدا بە ئیسمی ئەڵڵا)) ((پەس حەمد و سەنا ئەلحەمدولیلا)) (عەقیدەی شێخ سەمیع)

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئەدا دەرهێنان

[[ئەدا+دەرهێنان]]

«مستـ. لا.» ۱- جووڵانەوەی نائاسایی. ۲- خۆ بادان و دەم خوار کردنەوە، لاسای یەکێک کردنەوە. ۳- بە قسە و ئاکاری سەیر خەڵک هێنانە پێکەنین.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئەدا کردن

[[ئەدا+کردن]]

«مستـ. لا.» ۱- بە جێ گەیاندنی پێویستییەکانی دینی ئیسلام لەو کاتانە دا کە بۆیان داندراوە «کردنی پێنج فەڕزەی نوێژ و گرتنی ڕۆژوو لە ڕەمەزانا» //قەزا. ۲- دانەوەی قەرز. ۳- «کعر.» بە جێ گەیاندنی پێویستەکانی کۆمەڵایەتی. ۴- دەربڕین، وەڕووخستن. «نە قسە نە ڕاز بۆم نەکرا ئەدا» «سەلام_۸۱»

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئەلوەدا

[[-عا.: الوداع]]

(س.) ١- وێڵ، سەرگەردان، ئاوارە. ٢- بە تەمای...، لە بیری... لە هەوڵ و تەقەلای... ((بەڵگش نە درەخت زایف و زەردەن)) ((ڕوحش ئەلوادەی ئاداب و دەردەن)) (خانا-٦٨٣) *(مک.) هەڵوەدا.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئەمری خوا (خودا) بەجێهێنان

(کن.) ١- جێبەجێ کردنی ئەو فەرمانانەی خوا کردوویە. ٢-تم: ئەمری خوا کردن

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئەمری خوا (خودا،خوڵا) کردن

(کن.) لەدنیاچوونەدەر، مردن. *عەمری خواکردن.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بە ئاودا دان

«کنـ.» بە تڵاندن، زایە کردن، فەوتاندن، لە دەست دەرکردن.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەباڵادا بڕین

«مست. مت.» تم: به باڵا گرتن.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەد ئەدا

[بەد/١+ ١-ئەدا/١]

ست.»، «مک.» حاڵی کەسێکی ڕەوشت و ڕەفتاری نەچێته دڵی خەڵکەوه.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەڵدا

[[ 1_ به‌ر/2+ هه‌ڵدا «هه‌ڵدراو» ]]

«ست.»، «مک.» تم: بەرەڵڵا.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەسەردا هێنان

[[به/12+ سه‌ر +دا «=3-ئا» + هێنان]]

«مست.، مت.»، تاوانی کار و کردەوەیێک خستنه ئەستۆی کەسێ::ئاگای له هیچ نەبوو کەچی دزیەکەیان به سەردا هێنا. *به ئەستۆ دا هێنان. بەمل داهێنان، خستنه ئەستۆ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەشی خودا

«نت.»، «مک.» تم: بەشی خوا.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەلادا هاتن

«مست.، لا.» 1- کەوتنە خواری کەسێک «به پێوە ڕاوەستابێ یا خۆ دانیشتبێ» لەبەر بێ خەوی، مەستی یا نە خۆشێکی کتوپڕ و هەر هۆیەکی تری لەم بابەتانه.* بەلادا کەوتن/2

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەلادا کەوتن

«مست. لا.» 1- لەسەر لا تەنیشت ڕاکشانی ئادەمیزاد. * پاڵ کەوتن. ڕاکشان. درێژ بوون. «سن.» بە لادا کەفتن. 2- «تم: به لادا هاتن/1» .

تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان