تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئیمپڕاتۆ (توو) رێتی
(حمس.) ڕێژیمێکی پاتشایەتی و دەوڵەتییە کە سەرۆکەکەی ئیمپڕاتوور بێ. دوای شەڕی دووەم ئیمپڕاتۆرێتی ژاپۆن گەلێ گۆڕانی بەسەرداهات. ٢- بە تێکڕایی هەموو ئەو خاکانەی کە لە ژێر دەسەڵاتی ئیمپڕاتوورێکدا بن، مەیدانی فەرمانڕەوایی ئیمپڕاتۆرێک. ئیمپڕاتۆرێتی بریتانیا جاران ڕۆژی لێ ئاوا نەدەبوو. ب) گشت وڵاتانێ کە دەوڵەتێکی توانا و بە زیپک بە سەریان ڕادەگا، سەرۆکەکەی هەرچی دەبێ ببێ.
ئیمپڕیالیستی
[[ئیمپڕیالیست + ئی]]
(ست.) هەر کارێ یا شتێ پێوەندی بە ئیمپڕیالیزمەوە هەبێ. پیلانێکی ئیمپڕیالیستی لە کارایە.
ئینتیهازێتی
[[عا. کو.]]
(حمس.)،(کعر.) کارێکی ئینسانی هەڵمەتەکاسە و فرسەت تەڵەب دەیکا. * (کئێر.) ئۆپۆرتونیسم.
ئینسانەتی
[[ئینسان + ئەتی]، [عا. کو.]]
(حمس.) ١- ڕەوشت و خووی چاک کە ئادەمیزاد لە گیاندارانی تر هەڵداوێرێ (ممیزاتی ئادەمیزاد) ٢- (مج.) پیاوەتی، چاکە. ئینسانەتی دەگەڵ زۆر کەس کردووە.
ئێشکچێتی
[[ئێشکچی = ئێتی]، [تو. کو.]]
(حمس.)، (کعر.) کارێکی ئێشکچی دەیکا. (عا.) حەڕاسەت. ((... بە زۆرە ملی هەوڵی ئەدا خەو نەیباتەوە و ئێشکچێتیەکەی بە وریایی تا ڕۆژ بەرێتە سەر.)) (بلە: ژان-).
ئەتی
«پبـ.» بە دوای ناوەوە دەلکێ و حاسڵ مەسدەری لێ دروست دەکا.: برایەتی، پاشایەتی، پیاوەتی، جیرانەتی. تێبــ.ینی: آ» کاتێ دوامین پیتی «ناو» ەکە «دەنگ» ێک بێ، دەگەڵ پاشبەندەکە تێک دەکرێنەوە و دەنگی «هەمزە» کە لە ناو دەچێ. ب» بەڵام ئەگەر ناوەکە بە یەکێ لە دەنگ بزوێنەکان بڕابێتەوە، ئەوا «هەمزە» کە دەگۆڕێ بە «ی» و ئەوجار تێک دەکرێنەوە.
ئەلواتی
[[ئەلوات+ئی]، [عا. کو.]]
(حمس.) ١- بێشەرمی، سەرسەرێتی، هەرزەیی. ٢- کاری پیاوی ملهوڕ و شەڕانی، شەڕ و گێچەڵ بە خەڵک فرۆشتن، تەشقەڵە. ٣- دەست بڵاوی و سەخاوەتێک کە سەرچاوەکەی فیز و ئیفادە فرۆشتن بێ نەک پارەداری. نازانم ئەو ئەلواتییە چییە ئەم کوڕە دەستی داوەتێ شەرم مەعنا نایزانێ، بابە گیان لەباتی ئەو ئەلواتییەی بە سەر ئێمەوە دەیکەی منداڵەکانی خۆت تێر و پۆشتە کەی باشترە.
ئەمانەتی
[[عا. کو.]]
(نا.)، (مک.) تم: ئامانەتی.
ئەوەتی
(شر.) تم: ئەوەتەی.
بار چەوتی
(حمس.) ئەنجامی کار و کردەوەی ئینسانی بارچەوت.
باڕوتی ڕەشۆکی
[[باڕووت + ئی + ڕەش + ئۆک + ئی]]
(نت.)، (مک.) تم: باڕووت.
باڕووتی
[[باڕووت + ئی]]
(ست.)، (مک.) تۆچای ورد، چایەکی وەکوو باڕووت وردبێ.
باڕووتی بێ دووکەڵ
(نت.) جۆرێک باڕووتە کە لە فابریقە دروست دەکرێ و رەنگی سپی واشە. تێبــ.- ئەو ماددانەی کە ئەو جۆرە باڕووتەیان لێ درودت دەکرێ هەر ئەوانەن کە بۆ دروست کردنی باڕووتی ڕەشۆکی دەست دەدەن، لە باتی شۆرە جەوهەری شۆرە (ئەسید نیتریک) و لە باتی گۆگرد جەوهەری گۆگرد (ئەسید سوولفۆڕیک) و لەباتی خەڵووزیش ماددەیەکی (سیلۆلۆز)ی لەباتی (لۆکە) دەکاردەکرێ. * باڕووتی سپی.
باڕووتی سپی
(نت.)، (مک.) تم؛ باڕووتی بێ دووکەڵ.
باڵادەستی
(حمس.) دەستڕۆیشتوویی، دەسەڵاتداری، بەدەسەڵاتی.
بت پەرەستی
«حمس» ١- بە خۆدا زانینی «بت» وا عیبادەت بۆ کردنی.٢- «کن.». مل کەچ بوون بۆ کەسێکی هیچ لەد ەس نەهاتوو.
برادەرایەتی
[[برادەر + ئایەتی/١]]
«حمس.»، «مک.» تم: ئاواڵەتی.
برسێتی
[[برسی+ئه‌تی]]
«حمس» حاڵەتێکه که ئینسان پێویستی به خواردن هەبێ. «برسێتی ڕەگی هاری پێوەیه» «پەندی پێشونیان» *برسیایەتی. «بک.» برسێتی.
بریتی بوون له
شامل بوون، پێکهاتن له... تێبــ.- که دەڵەین فڵانە شت بریتییه له فیسارە شت مەبەست ئەوەیە کە «فڵان» ەکە لە «فیسار» ەکە دروست بووە و پێکهاتووە. کتێبــ. بریتییە لە چەند لاپەڕه کاغەزێ مەبەستێکی لەسەر چاپکرابێ و جزوبەند کرابێ و بەرگی تێ گێرابێ.
بوت پەرستی
«حمس.»، «کئێر.» تم:، بت پەر ستی.