حمس.» دەگەڵ خەڵکی باش نەبوون، خراپ جووڵانەوه دەگەڵ خەڵک.

ست.» تم: بەدخوو.

مست.لا.» 1- نەخۆش کەوتنی ئاژەڵ و پاتاڵ لەبەر زۆر خواردن. «مج.» نەخۆش کەوتنی ئینسان له ئەنجامی زۆر خۆریدا.

ست.» ئەو کەسەی عاقیبەتی هەموو کارێکی به خراپ دێته بەرچاو. ئەوەی به چاوی ناهومێدی دەروانێته دوونیا.

ست.» تم: بەد گۆ.

ست.» ئەو کەسەی دەست بۆ هەر کارەی دەبات بە دەستیەوە نایەت، کەسێکی بەختیار نەبێ. * بێ ئیقباڵ، بێ تاڵع، بێ شانس.

حمس.» ئەنجامی بێ ئیقباڵی.

ست.» تم: بەد پەسەند. بەدڕەسەن

ست.» کەسێکی گوزەرانی ناخۆش بێ

ست.»، «کئێر.» ئینسانێکی لە سەودا و مامەڵەدا سەر ڕاست نەبێ. ئەو کەسەی قە رزی خەڵک ناداتەوه.

ست.»، «مک.» تم: بەدخواز

ست.»، «مک.» 1- کەسێکی عادەتی خراپی هەبێ:: ئەرێ ئەو منداڵه بۆچی وا بەدخووه. 2- یەکێکی ڕەفتاری دەگەل خەڵک باش نەبێ * بەد ڕەوشت.

مست. لا.» 1- گۆڕانی ڕەوشت و خووی کەسێ لە چاکەوه بۆ خراپه.::ئەرێ خۆ جاران وانەبوو ئەوه بۆ چی وا بەدخوو بووه. // بەدخوو کردن. 2- کەسێکی هەر له ئەسڵا توندو تێژ و بەدخووبێ.

مست. مت.» 1- گۆڕینی ڕەوشت و خووی کەسێک له چاکی ڕا بۆ خراپی. 2- یەکێک فێری ڕەوشتی خراپ کردن.:: داده گیان ژنی چاک به منداڵەکەمان لێ بەدخوو مەکه.

حمس.» 1- ئەنجامی کاری کەسێکی بەدخوو، ڕەوشت خراپی. 2- «مج.» فیز، تڕزلی.

ست.» تم: بەدخوویی

مست. مت.» بۆ ڕێز لێگرتن «// پێشواز کردن»، بۆ پاراستن له مەترسییان، بۆ پێشاندانی ڕێگا، دەگەڵ کەسێ ڕۆیشتن.. تێبــ.ینی: من بۆم ساغنەبۆوه که بنج و بناوانی وشەی «بەدرەقه» چیە و لەکوێرا هاتووه و داخوا وشەیەکی کوردی پەتییه یا لە زمانێکی بێگانه خوازراوەتەوه. مامۆستا تۆفیق وەهبی «تم: هبێد-10» وەکوو هێندێ وشەی خوازراوەی تر هیچ نیشانەیەکی لەبەر دەم ئەم وشەیه دانەناوه ئەمه وا دەگەیەنێ که ئەوان ئەم وشەیه بە وشەیە کی کوردی دەزانن. مردۆخ «تم: ب1، ل126» له هاوتا عەڕەبیەکانی ئەم وشەیەدا «بەدرەقه» ی نەنووسیوه و به وشەیەکی کوردی داناوه. دوکتۆر معین «تم: فەرهەنگ، ج1، ل- 482» ئەم وشەیه ی به عەڕەبی داناوه کەچی «المنجد» م سەنگ و سووژن دا، وشەی «بەدرەقه» م تێدا نەدۆزیەوه. ب» بەدرەقە کردنی کەسێ ئە وە ناگە یێنی که هەتا ئا خری دەگەڵی بڕۆن.

نا.» جۆرێ مێش هەنگوینی کەوی نەکراوه. ڕەشه له هەنگی ماڵی بچووکتره و ڕەنگی ڕەشه، درێژتر و چالاکتریشه. زیاتر له قەڵەشتی ڕەوەزه بەرداندا شانه دەکا که به زەحمەت پیاو دەتوانێ بیگاتێ و هەر بۆیەشه هەنگوینەکەی که پێی دەڵێن هەنگوینی شەمەترێلکه یا شەمەتلێنکه و لە هەنگوینی ئاسایی باشتر و خۆشتره زۆر کەم دەست دەکەوێ و یەکێکه لەو شته نایابانەی که له کوردستانەوه بۆ هەندەران بە دیاری دەبە ن تێبــ.ینی: من ئەم وشەیەم نەدەزانی و تەنیا هەنگوینی شەمەترێلکەم بیستبوو، «خا.»، «هبێد» و «معر.» هەر سێکیان ئەم وشەیان نووسیوه و من لەوانەم وەرگرتووه و بۆ مانا لێکدانەوەکەشی زیاتر له فەرهەنگی کشتوکاڵی مامۆستا شێخ مارفی قەرەداغی کەڵکم وەرگرتووه.* «مک.» شەمەترێلکه ؟ «سیم.» شەمەتلێنکه؟

ست.» 1- ئەو کەسەیه جوێن بەخەڵک دەدا. * «مک.» زمان پیسی. «سن.» بەدزوان، زوان تاڵ، جوێن فرۆش. جنێو فرۆش. «جن.» بەدزوو

ست.» ئەو کەسەی که بەتەبیعەت حەز له ئازار دان، زیان پێ گەیاندن و ناڕەحەت کردنی خەڵک بکا و خراپەی خەڵکی بێ خوش بێ.