تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بۆگەن
[بۆ + گەن (گەنین)]]
کعر.، سن.» 1- «نت.» بۆی ناخۆش که له دەرکەوتنی باوبژی ناو زگی گیانداران.، له ئاودەست، له ئاوێ که ماوەیێک له شوێنێکدا مابێتەوه و لەبەری نەڕوا، بڵاو دەبێتەوه. *«مک.» بۆ گەنیو. «با.» بێهنگەنی. «جن.» بۆگەن. 2- «مج.» «ست.»، «کعر..»، «کعر.» 1- حاڵی کەسێک یا ڕژیمێکی بیر و باوەڕی کۆنەپەرەستانەی هەبێ، ب» حاڵی یەکێکی کردوە و ڕەوشت و خووی خراپ بێ. تێبــ.- له ئاوێستادا (بەئوزه، بەئۆزی) هەر به بۆنی خۆش» گوتراوه بۆ ئەوەی که ئێستا له زمانی کوردیدا «بۆگەن، بگەنیو» ی پێ دەڵێن، له زمانی ئاوێستاییدا «گەئبینی» و لە پەهلەویدا (گەند) هاتووه ئێستاش وشەی «گەنده، گەند» له لەهجەی ناوەندی زمانی کوردیدا بەتەنیایی و لە تەرکیبی هێندێ وشەشدا و لهە ن لەهجەی «لوڕی و فەیلی» دا «گەن» به مانای «خراپ» دە کار دەکرێ.
بۆگەن کردن
مست. لا.»، «کعر.» 1- ڕزین و بۆن پەیدا بوونی میوەجات. 2- مانەوەی گۆشت و ئەو جووره شتانه و بۆن گرتنیان. 3- مانەوەی مردووی ئادەمیزاد و کەلاکی گیاندارانی دیکه و بۆن لێ هەستانیان. 4- «مج.»، «کن.» بۆنی مانەوەی هەموو شتێک و هەموو کەسێک لە شوێنێک یا بێ ئەوەی ڕێژیمی پاتشایەتی بۆگەنی کردووه و به کەڵکی ئەم زەمانه نایەت.
بۆگەنتک
[[1-بۆ+ گه‌نت «گه‌ند» +ند]]
«نت.»، «سیم.» «جۆره بۆگەنێکە له میوه ی ڕزیو و هێندێ شتی تر دێ. « «خا.»، ب1، ل- 135» .
بۆگەنیو
[[بۆ‌+بۆگه‌نیو «مف:گه‌نین]
نت.» «مک.» تم: بۆگەن.
بۆگەنیوبوون
مست. لا.»، «مک.» تم: بۆگەن کردن.