تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



باپیرە
[[باپیر + ئە]]
١-(نت.) تم: باپیر. ٢- (باپیرلە حاڵەتی بانگ کردنا، تم: بابەگەورە. تێبــ.- جیاوازێیەک لە نێوان مانای ئەم وشەیە و هاوماناکەیدا هەیە، هەرچی (بابەگەورە) تەنیا منداڵ کاتی ڕووی قسە دەکەنە باوکی باوکیان یا بانگی دەکەن، بەکاریدێنن و هەرچی (باپیرە/٢)شە، هەم منداڵ بۆ مەبەستی سەرەوە دەکاری دەکەن و هەم باوکی باوکیشیان بۆ دەربڕینی خۆشەویستی خۆی بەرامبەر نەوەکانی دەیڵێی.
باپیرە گەورە
[[باپیر + ئە + گەورە]]
(نت.) باوکی باپیری کەسێک، باپیری بابی کابرایەک، پشتی سێیەم، ئەگەر لە باوکی کەسێک ڕا دەست پێ بکرێ و چوارەم ئەگەر لەخۆیەوە حیسابی کەین.
باپەسیو
[[با + پەسیو]]
(نت.)، (مک.) تم: با پەنا.
باپەڕبوون
[[با + پەڕ + بوون]]
(مست. لا.) حاڵەتێکی نەخۆشی سەرما بوونە پاش ئەەوەی مرۆڤ ئارەق دەکاتەوە و هەوا لێی دەدا ئارەقەکەی سارد دەبیتەوە و لەرزی لێدێ.
باڕاندن
[[ند.]]
(مست. لا.) دەنگی خۆدەرخستنی ئاژاڵ. بخنەکە دەبارێنێ. *باعاندن (سن.) باقانن.
باڕن
[[با + ڕن (ڕنین)]]
(نت.) کڕێوەی بەفر بێ ئەوەی لە هەوران ببارێ، بەڵکوو بایەکی بە قەوەت لە شوێنێکەوە بەفر هەڵدەگرێ (دەیڕنێ) و بۆ بەرزایی دەبا کاتێ دەگاتە جێگایەکی وا کە بایەکە تەوژمی کەمە دەبارێتەوە سەر زەوی و چەشنی کڕێوە دێتە بەرچاوان. بەرخی بابم ئەمە کڕێوە نییە باڕن دەکا.
باڕوتی ڕەشۆکی
[[باڕووت + ئی + ڕەش + ئۆک + ئی]]
(نت.)، (مک.) تم: باڕووت.
باڕووت
[[؟]]
(نا.) ١- ماددەیەکی وشکی ڕەشە کە ئاگری وێکەوت کڵپە دەکا، بۆ هاویشتنی گوللەی تۆپ، تفەنگ، تاپڕو... و... بەکاردێت. تێبــ.- آ) ئەم ماددەیە گەرد و تۆزێکی ڕەشە، جاران نێچیرەوانانی کورد لە (شۆرە) و (گۆگرد) و (ڕەژی) دروستیان دەکرد، چاکترین خەڵوووز بۆ ئەم کارە (ڕەژی دارەبی)یە. ب) بۆ تاقی کردنەوەی چاکی و خراپی باڕووت، تۆزێکی لەسەر لەپی دەست یا پەڕە سیغار ڕۆ دەکەن و ئاگری جگەرەی لێ نیزیک دەکەنەوە، کڵپە دەکا و دەچێ بە عاسمانا، ئەگەر پەڕە سیغارەکە یا بەری دەستی نەسووتاند ئەوە باڕووتی چاکە. *(مک.) دەرمان، باڕووتی ڕەشۆکی. ٢- ٠مج.) پیاوی توندە میجاز کە زوو تووڕە دەبێ و هەڵدەچێ.
باڕووت پێژ
[[باڕووت + پێژ (پێژتن)]]
(سفا.)، (بک.) ئەو کەسەی باڕووت دروست دەکا. تێبــ.- لە لەهجەی ناوەندی و بن لەهجەکانیدا هاوتای ئەم وشەیەم نیبیستووە.
باڕووتخانە
(نت.)، (کعر.) جێگایەکی تایبەتییە چەک و تەقەمەنی و کەرەستەی شەڕی تێدا دادەنێن، عەمباری تەقەمەنی. *(کئێر.) جبەخانە، قۆرخانە.
باڕووتی
[[باڕووت + ئی]]
(ست.)، (مک.) تۆچای ورد، چایەکی وەکوو باڕووت وردبێ.
باڕووتی بێ دووکەڵ
(نت.) جۆرێک باڕووتە کە لە فابریقە دروست دەکرێ و رەنگی سپی واشە. تێبــ.- ئەو ماددانەی کە ئەو جۆرە باڕووتەیان لێ درودت دەکرێ هەر ئەوانەن کە بۆ دروست کردنی باڕووتی ڕەشۆکی دەست دەدەن، لە باتی شۆرە جەوهەری شۆرە (ئەسید نیتریک) و لە باتی گۆگرد جەوهەری گۆگرد (ئەسید سوولفۆڕیک) و لەباتی خەڵووزیش ماددەیەکی (سیلۆلۆز)ی لەباتی (لۆکە) دەکاردەکرێ. * باڕووتی سپی.
باڕووتی سپی
(نت.)، (مک.) تم؛ باڕووتی بێ دووکەڵ.
باڕۆکە
[[باڕ + ئۆکە]]
(نت.) مریشکێکی هێشتا فەورە نەبووبێ، فڕووجێکی کەوتبیتە هێلکە کردن. ((... بووکە بە بارانی دەوێ، هێلکەی باڕۆکانی دەوێ)) (فۆلکلۆر).
باڕۆگ
[[با + ڕۆگ ؟]]
(نت.)، (مک.) شوێنێکە (با) زۆر بیگرێتەوە. تێبــ.- ڕێی دەچێتێ کەرتی (ڕۆگ)ی ئەم وشەیە یا (ڕۆگە) بێ یا لە (ڕۆشاندن) وەرگیرابێ.
باڕە
[[ند.]]
دەنگی مەڕ و بزن *باعە. بالە.
باڕەباڕ
[[ند.]]
١- دەنگی یەک لە دوای یەکی ئاژاڵ. *باعەباع، باڵەباڵ. ٢- (مج.) قیژەقیژ و هەرای زۆری ئادەمیزاد. بە باڕەباڕ کابرایان لە ماڵی دەرهێنا و کوشتیان. هەر باڕەباڕی بوو کەس گوێی نەدەدایە.
باڕەش
[[با + ڕەش]]
(نت.)،(کعر.) تم: ڕەشەبا.
باژ ەڵە
[[؟]]
(نا،) (کعر) تم:باژیڵە.
باژۆر
[[3- - با/ 1ئاژۆ (ئاژۆتن) + 2 -ئە /2]]
(نت)، (مک) ئەم وشەیە تەنیا لە مەسدەری(وە باژۆر کەوتن) دا د بیندرێ و نەبیستراوە، به هیج جۆرێکی تر دەکار بکرێ، لە کەرتەکانی ئەم وشەیە من وا تێدەگەم کە مانای (ئەوی (با) دەئاژوێ) بێ.