تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئەوەندەی مست لە چاوان دەی
(کن.) خێرایی، توندوتۆڵی.
ئەڵقاوێز
[[ئەڵق ٠=عا.: حلق) + ئاویز]، [عا. کو.]]
(سمف.)، (سن.) هەڵاوەسراو، کەسێکی لە سێدارە درابێ، ئەوەی ملی بە پەتەوە کرابێ.
ئەڵقاوێزکردن
(مست. مت.)، (سن.) لە سێدارەدان، بە دارا کردن. هەڵاوەسین، ئیعدام کردن.
ئەڵڵاوەیسی
[[؟]]
(نت.)، (کعر.) یەکێکە لە هەواکانی کلاسیکی مۆسیقای کوردی. تێبــ.- ئەم هەوایە یەکێکی لە هەواکانی پێش ئیسلام، ناوەکەی جەڕاندراوە. پڕۆفسۆر (گل سرخی) مۆسیقازانی ئێرانی لە ئاخروئۆخری سالی ١٩٧٢دا، لەسەر ئەم هەوایە دوور و درێژ لە ڕادیۆی تارانەوە قسەی کرد، ناوە کۆنەکەشی گوت، بەداخەوە حاڵی نەبووم.
باقڵاوە
[[؟]]
(نت.) ١-جۆرێک خواردنی کوردەوارییە. ٢-جۆرێک شیرنیاتە لە ئارد و شەکر و ڕۆن و نادام یا پستە یا گرێزی کوتراو دروست دە کرێ. تێبــ. - من وای بۆ دەچم کە ئەم وشەیە لە [باقل/ +3- ئە/2+وا] پێکهاتبێ، کەرتی دوایی (وا + با) یە کە لە وشەی (دۆغەوا) و (شۆروا= شۆربا) وناوی هێندێ چێشتی ترا دەبینرێ.
باوان
[[١-باو+٢-ئان/١]]
«نت»، «کعر» تم:: بەرە و باوان بۆتەوه.
باوانی
[[باوان+٣-ئی]]
«نت»،«سن» کەلوپەل و ئەسپابی ناو ماڵ و دیاری و... که بووک له ماڵی باوکی ڕا دەگەڵ خۆی دەیباته ماڵی مێرد. *«سن» ناو تێلانه «مک» جیاز. «جنو» باو، ونی.
باوباران
«نت» بایەکی بارانی دەگەڵ ببارێ::هەڵیکرده با و بارانێکی نەبێتەوه.
باوباوێن
[[ ٣- باو/٢ +٣-باو/٢+ئین]]
«نت» «مک»، یارییه، گەوره دەگەڵ منداڵی ساوا دەیکا، تێبــ.- لەم یارییەدا گەوره دەم و چاوی خۆی له پشت شتێک دەشارێتەوه تا منداڵهکە نەیبینێ، پاشان لەلایەکەوه سەری خۆی دەردەخا و بانگی منداڵەکە دەکا و د ەڵێ: باو! کاتێ منداڵە سەری وەرد چەرخێنێ تا بزانێ دەنگەکه له کوێوه دێت، کابرای گەوره لە لایەکی ترەوە سەری دەردێنێ و بانگی دەکا «باو!»، ئەم کاره چەند جارێ دووپات د ەکاتەوە و منداڵەکهی پێ د ەخافڵێنێ.
باوبژ
[[٣-با/١+و+بژ؟]]
«نت» بایەکی تۆز و خۆڵی د ەگە ڵ بێ.
باوبژ له زگی خۆ دەرکردن
«کن» تووڕ بوون و هەڕەشه و گوڕەشه کردنی بەقسه:: لێیگەڕێن با هەر چی باوبژی لەزگی دایه دەری کا. تێبــ.- ئەم کینایەیە له لەئەسڵا بە مانای «تڕ کەندن» ه «تم:٣- با/٣» بەڵام ئێستا ئەم مانایەی لەدەست داوه و تەنیا بۆ بە سووک حیساب کردنی کەسێک بەکار دێت، هەروەکوو هەڕەشە و گوڕەشەکانی به «تڕکەندن» دابێنن.
باوه
[[-باو+٢-ئه/١]]
تم: بابه.
باوه خولێ
[[٣-باو/١+٣-ئه/٢+خول+ئێ «ئێن» ]]
«نت.» «کعر.» تم: باوه گێژه.
باوه خولە
[[-باو/+٣-ئه/٢+خول_٥-ئه/١]]
«نت.» تم: باوە گێژه.
باوه خوون
[[١- باو+٣-ئه/٢+خوون]]
«جف.، سن.»، «نت.» یەکەم میوانداری که بۆ کچێکی تازە بە مێرد درابێ، له ماڵی باوکی دەکرێ، *«مک.» بانگ کردنەوه /١. تێبــ.- کەرتی «خوون» لەم وشەیەدا، ڕیشەی مەسدەری خوێندنەوەیه بەمانای «بەسەر کردنەوه» .
باوک
«کعر، سن» «نت» ١- باب/١.
باوک برا
«ست.» نیسبەت و پەیوەندی هەر منداڵێکی نێرینەی پیاوێک دەگەڵ منداڵەکانی که له دایکێک نەبن و هەر باوکیان یەک بێ. // دایک برا.
باوکەلێ
«شر.»، «کعر.» حاڵەتی بانگهێشتنی تێکەڵ به خۆشەویستییه بۆ باوک، بە مەجاز بۆ بانگ کردنی هەموو خۆشەویستێکیش بە تایبەتی منداڵ بەکاردێت.*باوەلێ. «مک.» بابەلێ.
باوکەڕۆ
[[٢-باوكه/١+ڕۆ]]
«شر.»،«کعر.» ١- شێوە ڕستەیەکە لە شین و شەپۆڕی کاتی باوک مردن یا خۆشەویستێکا بە کار دێت:: ئەی باوکە ڕۆ پسشتت شکاندم. ٢- «مج.» - له دەربڕینی خەم و خەفەتدا بەکاردێت. تێبــ.- وا تێدەگەم کە کەرتی «ڕۆ» ڕیشەی مەسدەری «ڕۆیین» و «ڕۆیشتن» بێ.*«مک.» بابەڕۆ.
باوی
«نا.»، «هل. کی.» تم: بادام.