تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاشنایەتی
[[ ئاشنا + ئەتی ]]
ئاشوبگێڕ
«نفا.» تمـ: ئاژاوەگێڕ.
ئاشووب
«نا.» ١- ئاژاوە و پشێوی ٢- هەرا و هۆریا و حاڵەتی تێکچوونی ئاساییشت. ٣- کاری بە گژ یەکا چوون و تێک بەربوونی خەڵک. □ «ئەم تاقمە مومتازە کەوا خاسەیی شاهن» «ئاشووبی دلێ مەملەکەت و قەلبی سوپاهن» «نالی: گمـ ــ ٣٤» * ئاژاوە. «سنـ.» ئاشۆ، ئاشێو، پشێو نە، پشێوە، پشێوی. هس.: «بکـ.، ئاشیو = قازانجی ناڕەوا «تمـ: ژابا - ١١»
ئاشووب نانەوە
«مستـ. لا.» تمـ: ئاژاوەنانەوە.
ئاشووبگێڕان
«مستـ. لا.» تمـ: ئاژاوەگێڕان.
ئاشووبگێڕی
«حمسـ.» کارێکی پیاوی ئاشووبگێڕ دەیکا.: پیاوی چا بە واز لەم ئاشووبگێڕییە بێنە.
ئاشپەز
[[ ٢- ئاش + پەز ]]
«نفا.» «کئێر.» ژن یا پیاوێ کە پیشەی چێشت لێنان بێ. * «هەکاری» ئازپێش. «بکـ.» ئازچی «تمـ: ژابا - ٧» «کعر.» ئاشچی، چێشتکەر.
ئاشپەزخانە
«نتـ.» «مکـ.» ئەو ژوورەیە لە ماڵان بۆ چێشت لێنان تەرخان دەکرێ و کەل و پەلی چێشت لێنان و قاپ و قاچاغیشی تێدا دادەنرێ. * «سیمـ.» مووبەق.
ئاشپەزی
[[ ١- ئاش + پەز + ٢- - ئی ]]
«حمسـ.» چێشت لێنان، کارێکی ئاشپەز دەیکا.
ئاشچی
[ ٢[- ئاش + چی «ئمـ. فا.» ]، [کو. تو. ]]
«نفا.» «کعر.» تمـ: ئاشپەز.
ئاشکرا
[[ ستـ: ئاڤیشیە. و هەئیتهیە. پهـ: ئاشکاراک.] ]
«سـ.» چلۆنایەتی کار، مەسەلە یا شتێک کە ئەوەندە ڕوون و بێ گرێ و گۆڵ بێ، پیاو بە هاسانی سەرە و دەری لێ بکا و تێی بگا.: ئاشکرایە خوێندن باشە. وەک ڕۆژ ئاشکرا بوو ئەو کارە سەر ناگرێ. // نهێنی. تێبــ. ــ پوورداوود ئەم وشەیە دەباتەوە سەر ئەو وشانەی لە سەرەوە نیشانمان داون «تمـ: پد. یگد. جـ ٢ - ل ٨٣/ ١٢٠ / ٣٣٧» و ژابا «تمـ: ل - ١١» هەر «ئاڤیشیە» ی نووسیوە مووبەد فیرووز ئازەر گوشەسب بۆ ئەم وشەیە وشەی «ئەشکەرە» ی هێناوە و دەشنووسی: «لە کوردیشدا «ئاشکار» دەڵێن». (تم: بخشی از فرهنگ اوستا-١٥).
ئاشکرا بوون
[[ مستـ. لا. ]]
١- دەرکەوتنی نهێنی کارێک، قسەیەک یا مەسەلەیەک. ٢- لاچوونی پەردە لە سەر ئیشێکی نهێنی. ٣- ڕوون بوونەوەی مەسەلەیەک.: ئیمڕۆش نەبێ سبەینێ هەر ئاشکرا دەبێ. بەم کردەوەیان ئەوانی پێشووشیان لێ ئاشکرا بوو. ئێستا زۆر چاک ئاشکرا بووە دوژمنی میللەتی کورد کێیە.
ئاشکرا کردن
«مستـ. متـ.» ١- دەرخستنی نهێنی کارێک، قسەیەک یا مەسەلەیەک لە لایەن کەسێکەوە. ٢- داماڵینی پەردە لە سەر کارێکی تا ئەو کاتە کەس نەیزانیبێ. ٣- ڕوون کردنەوەی مەسەلەیەک: کەس بە جێگای چاپخانەکەی نەدەزانی خولە ئاشکرای کرد. کەس ئاگای لەم کەین و بەینە نیە تۆ بۆ چی ئاشکرای دەکەی. حوکمی زاتی مەسەلەی کوردی بۆ دنیا ئاشکرا کرد.
ئاشکرایی
«حمسـ.» چلۆنایەتی شتێ یا کار و مەسەلەیێکی بێ گرێ و گۆڵ. سادەیی و ڕوونی و بێ پێچ و پەنایی.: ئاشکرایی لەمە زیاتر! کە خۆی پێی لێدەنێ.
ئاشکرایی لێ گوتن
دەرخستنی نهێنی مەسەلە و کارێک، کە دوو یان چەند کەس بیزانن، لە لایەن یەکێک لە خۆیانەوە. : ئاشکرایی لێ بڵێ با بە خۆیدا بشکێتەوە. * ڕاستی لێ گوتن. ئیعتیڕاف لە سەر کردن.
ئاشگێڕ
[[١-ئاش + گێڕ «گێڕان» ]]
«سفا.» ئەوەندە «ئاو» ەیەکە ئاشێک دەخاتە گەڕ. ئەویش بەندە بە گەورە و پچووکی و تەنکی و ئەستووری بەرداشی سەرەوە و ڕژدی و ناڕژدی دۆڵیانی ئاسەکەوە.: جۆگەی تەیناڵ حەوت ئاشگێڕ ئاوی پێدا دێ.
ئاشۆ
«نا.»، «سنـ.» تمـ: ئاشووب.
ئاشۆپاشۆ
[[ ؟ ]]
«ستـ.»، «سنـ.» خەونی ئاڵۆز و ناخۆش: هەر کەس شەو فرە بخوا، خەوی ئاشۆپاشۆ دەبینێ. * «مکـ.» هاتەران پاتەران. «سنـ.» هەڵیت پڵیت.
ئاشێڕ
[ [1- ئاش + هێڕ= هار «هاڕین» ]]
«نفا.» ئەو کەسەیە باراش دەباتە ئاشی بۆ هاڕین.
ئاشەبەتەندوورێ
[[ نتـ. ]]
تمـ: ئاشوبەتەنوورە.