تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بڕیار
[[بڕ «بڕین» +ئار/3]]
«نت.» 1- «هل.» شێوە ی بڕینی جلوبەرگ به تایبەتی کراس و دەرپێی کوردی پیاوانه. 2- «تت.» گەیشتنه نەتیجه لە ئیشێکدا که دوو یاچەند کەس، ده وڵەت و.. خیلافیان لە سەری هەبێ و کۆتایی پێهێنانی و دیاری کردنی ئەوەی که چی لێدەکرێ:: چین و سۆڤیەت بڕیاریان داوه ناکۆکی خۆیان به وتووێژ لابە لا بکەن. 3-گەئیشتنه حە للێک بۆ هەر مه سەلەیەک بێ.:: بڕیار دراوه زەوی و زار بەسەر جووتیاراندا دابەش بکرێت. 4- قەرار دان لەسەر کردن یا نەکردنی کارێ.:: شێرکۆ بڕیاری داوه جگەرە نەکێشی.
بژار
«نا.» 1- کاری خاوێن کردنەوەی کشتوکاڵ و شیناوەرد، لە گیا و گۆڵی بە زیان. 2- «سن.» ئەنجامی خۆدۆزینی ئینسان و مریشک و پەلەوەری دیکە. 3- «مج.»، مک. گیا و گۆڵی زیاندار کە لەناو شیناوەردا ڕوابێ:: ئەم باخچەیە بژاری زۆربووە * «سن.» بژارە/٢. هس «جن.» بژەر: ئەوەی بێژنگ دایناوە.
بژار کردن
«مست. مت.» 1- هەڵکێشانی گییای هەرزه و به زیان له باخچه و کشتوکاڵ. 2- خاوێن کردنەوەی هەمووشتێ لەو شتانەی هاوجسنی خۆی نین. «عا.» تطهیر، تنقیح.
بۆره بنار
«نت.» دەمەقاڵی. تێبــ.- تەنیام، مامۆستا خاڵ ئەم وشەیەی نووسیوه و کەسی تر، منیش لەوانەم وەرگرتووه.
بۆسار
[[1-بۆ+سار]]
«ست. سن.» حاڵی هەرشتێکی بۆنی کردبێ بەتایبەتی خواردەمەنی «تم: مردۆخ، ب1، ل-202» .
بەترپێرار
[[به‌تر+پێرار]]
«نت.، بنت.» تم: بەسرپێرار. هس.: بەتر پێرێ «تم: تێبــ..»
بەختیار
[[1-به‌خت/1+یار]]
ست.» 1-تم: بەختەوەر:: خۆی بە بەختیار دەزانێ. 2- ناو بۆ نێرینه.
بەدڕەفتار
ست.»، «مک.» کەسێکی شێوەی هەستان و دانیشتن و جووڵانەوەی دەگەڵ خەڵک باش نەبێ.
بەدکار
ست.» 1- خراپه دەکا «له هەر بابەتێک بێ». 2- ئەوەی له ڕووی داب و دەستووری کۆمەڵایەتی و دینی خراپ دەجووڵێتەوه. 3- ئەوەی زیان به خەڵک دەگەیێنێ و حەز به خراپەی خە ڵک دەکا.* بەدعەمەل، بەد کردار.
بەدکردار
ست.» تم: بەدکار.
بەدەمار
[[به‌/8+ده‌مار]]
«ست.» ١-حاڵی ئینسانێ که قبووڵ نەکا له لای ئەو کەسێک دەست بۆ کەسێکی تر درێژ بکا یا قسەی سووکی پێ بڵێ. 2- کەسێکی گوێ نەداته هییچ مەترسی و خەتەرێک و سووکایەتی بۆ خۆی و خەڵکی تریش لە هیچ کەس قبووڵ ناکا. 3- «مج.» به شەڕەف، بە نامووس.
بەربار
[[1- به‌ر/4+1-بار/1]]
(ست.) ١-حاڵی وڵاغێکی هاتبێته ئەوەی بار ی لێ بندرێ. 2- «مج.» گوێ لەمست.
بەرخوردار
[[4- به‌ر/1+خور «خواردن» +دار «ئم.» ]]
«سفا.» ئەو کەسەی کەڵکی له کار و زەحمەتی خۆی نەتیجەی باشی دەست کەوتبێ «بەری لێ خواردبێ».
بەرهەنگدار
«ست،» مک.» کەسێکی نەخۆشی «بەرهەنگ» ی هەبێ.
بەرکار
«نت.» هەر شتێکی ئامادە کرابێ بۆ ئەوەی د ەکار بکرێ یا کارێکی لەسەر بکرێ.
بەرە نگار
[[1ـ به‌ر/ 2+ئه‌نگوو «ئه‌نگووتن» + ئار/2]]
«نمس.»، «مک.» له پێشەوه، سەردەرهێنان له پێشەوه و ڕووبەڕوو تێک هەڵەنگووتن. تێبــ.ینی:ا» ئەمه مانای لۆغەتی ئەم وشەیه که چ جاران به تەنیایی دەکار ناکرێ و دەگەڵ فیعلی موساعیدی «بوون» و جار و بارەش دەگەڵ مەسدەری «هاتن» تەرکیب دەبێ و مەسدەرێکی تازه دروست دەکا. ب» به پێی ئەو کارتانەی ئەم وشەیان لێ پێکهاتووه، دەبێ شکڵی پێش ئێستای «بەرەنگوار» بووبێ، جا دەنگی «و» لەبەر قورسی «تلفظ» سواوه.
بەرەبەهار
[[ 1- به‌ر /3 +ئه/2 + به‌هار]، ]
«نت.»، «مک.» ماوەیەک پێش ئەوە ی زستان تەواو ببێ ئاخر و ئۆخری زستان.:: بەر بەهاره گۆشت و خوێن دەژێتەوه.
بەسرپێرار
[[ نت. بنتـ.» ]
«کعر.، کئێر.» سێ ساڵ لەمەو پێش. ساڵێک پێش پێرار. «بک.» بەتر پێرار.
بەشدار
« «سفا.» 1- حاڵی کەسێکی بەشی له شتێکدا هەبێ.
بەشورار
[[ب/8+ شوار]، ]
(ست.)، (مک.) حاڵی سابوونێکی باش کەف بکا.