تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاو خواردنەوە
«مستـ. لا.» ۱-خواردنەوەی ئاو بۆ شکاندنی تینوایەتی. ۲- «کنـ.» کاری هاسان و بێ ئەرک.: جا ئەوە چییە؟ هەر ئاو خواردنەوەیە. پیاو کوشتن و ئاوخواردنەوەی لە لا وەک یەکە. چ پیاو بکووژن و چ ئاو بخۆنەوە.
ئاو لێ «لەکارێ» نەخواردنەوە
«کنـ.» دەست نەگێڕانەوە و خۆ نەپاراستن لە کردنی کارێک: تۆ بڵەی دەست بەسەر پووڵەکانیدا بگر ێ؟ ئەرێ وەڵڵا ئاوی لێ ناخواتەوە.
ئاوی بێ لغاو خواردنەوە
«کنـ.» کاران بە ئارەزووی دڵی خۆکردن و گوێ نەدانە هیچ کەس و هێچ شتێ.: وادیارە ئاوی بە لغاوی خواردۆتەوه، وەڵڵا بەسەریەوە ناچێ.
ئیختییاردار
[[ئیختییار=دار (پب.)]، [عا. کو.]]
(ست) ئەو کەسەی دەستەڵاتی هەبێ، ئەوەی هەقی کردن و نەکردنی کارێکی هەبێ. خۆتان ئیختییارداری ئێمە و ئەوانیشن. باوک ئیختییارداری کچی خۆیەتی. ((یای خەزاڵ، عەمرم، کێ لەسەر وڵاتی سوورچی و زراران دەکەیە سوورباش و ئیختییادارە)) (تحفە: ج١- ٣٥٠).
ئینتشاردان
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) ١- بڵاوبوونەوە (هەرچی بێ). ٢- تەشەنە کردن (نەخۆشی، قسە و دەنگە و باسە و...).
ئینتیشاردان
[[عا. کو.]]
(مست. مت.)،(کئێر.) بڵاوکردەنەی کتێبــ.، ڕۆژنامە، قسە،...
ئەزیەت خواردن
[[عا. کو.]]
«مستـ. لا.» تمـ: ئەزیەت کێشان.
ئەسپاردن
[[پهـ: ئەپەسپارتەن]]
«مستـ. متـ.» ۱- کارێک حەواڵەی کەسێک کردن بۆ جێ بە جێ کردنی. «قوربانت بم چاو ئەستێرە» «خزمەتێکمان پێ بسپێرە» «فۆلکلور» ۲- تەسلیم کردنی شتێک بە کەسێک، کە بە ئەمانەت هەڵی بگرێ و ئاگای لێ بێ. «بە خودام ئەسپاردن»، «تۆ دەڕۆی ئێمە بە کێ دەسپێری». ۳- تەمێ کردنی کەسێک بۆ کردن یا نەکردنی کارێک.: بە دەرکەوانەکەی ئەسپاردبوو ڕاگیرمان نەکا، ئەسپاردوویە هەر کەس بچێ بڵێن لە ماڵ نییە. «... ئەسپاردی لە پێشخانە، یەک دوو بەڕەیان ڕاخست...» «قزڵجی: پێکەنین_۱۴۱». ۴- «مجـ.» شاردنەوەی مردوو: بە خاکێمان ئەسپارد. ٭تەسلیم کردن. هس.: ئەسپاردن/۲. ٭سپاردن «بۆ هەر چوار ماناکە». ڕائەسپاردن_ [ڕا «پێبفـ.» +ئەسپاردن]، «مستـ. متـ.» ۱- ناردنی پەیام یا خەبەرێ، بە کەسێکدا بۆ یەکێکی تر: با خدردا ڕای ئەسپاردبوو سەرێکی لێ بدەین. بە دەمیش تۆفیقمان ڕائەسپاردووە، ڕادەسپێرین بە مام کوێخا بڵێن. ۲- داوای جێ بە جێ کردنی کارێک لە کەسێک: پیرۆتمان ڕائەسپارد لە شار غەزەتەمان بۆ بێنێ. ٭ڕاسپاردن. تێبــ.ینی: کەرتی یەکەمی ئەسپاردن «ئە» زۆر شل و شەوێقە هەندێ جار لە قسە کردنا دەردەکەوێ و هەندێ جاریش ون دەبێ و شێوەیێکی تری مەسدەرەکە «سپاردن، ڕاسپاردن» پەیدا دەکا، بەڵام ئەسڵ هەر «ئەسپاردن» ە.
ئەسپاردە
«نمفـ. سمفـ.» هەر شتێکی بە کەسێک درابێ بە ئەمانەت.: ئەسپاردەی خوا بن ٭ئەسپەردە، ئەسپێراو، سپاردە، سپێراو، سپێریاگ.
ئەفسووس خواردن
«مستـ. لا.» ئاخ هەڵکێشان و خەم و خەفەت خواردن بۆ شتێک کە لە دەست چووبێ، با کەسێکی مردبێ یا بۆ ڕووداوێکی ناخۆش.
ئەژماردن
[[پهـ: ئۆشمورتەن، ئۆشمارتەن]]
«مستـ. متـ.» دیاری کردنی چەندێتی شتێک، حیساب کردن، گوتنی یەک، دوو، سێ و... و... هەر جارە لادانی پارچەیەک لەو شتەی مەبەست بێ بزانن چەندە.: هێشتا نەت ئەژماردووە دەڵێی ئەوەندەیە، ئەوە سێ جارە دەیئەژمێرم یەکێکی هەر کەمە. «خاڵم ئەژماردن سەت و بیست و نۆ» «هیچ خاڵم نەدی لە گوێن خاڵی تۆ» «فۆلکلۆر» ٭بژاردن/۱، ژماردن، «بکـ.» هەژمارتن، حیساب، حیسێب، حیسێو «کردن»، «جنو.» ژمارە کردن. حەساو کردن.
ئەژماردە
«نمفـ: ئەژماردن» شتێکی زاندارابێ چەندە، حیساب کراو.: پارەکەی بە ئەژماردە لێ وەرگرن. ٭بژاردە، ژماردە.
بارداگرتن
(مست. مت.) هێنانە خواری (بار) لە پشتی وڵاغ یا هەرجوورە بارەبەرێکی تر بە یەکجاری. خێرا بارەکان لەو لۆرییە داگرن.
بواردان
[[1-بوار+دان]]
«مست.، لا.» تەنک بوونی هێندێ جێگەی چۆم و ڕووبارانه که ماوەی لێدانی بۆ ئینسان هەبێ.:: «جەغەتوو» قەت بوار نادا. «خاسه» و «ئاوەسپی» بەهاران بوار نادن.
بواردن
«مست. مت.» به جێ هێشتنی شتێ و بە حیساب نەهێنانی، به هیچ دانانی:: هەردوان بژمێره و سێ یەمینیان ببوێره لەو مەجلیسەدا کەسی نەبوارد و قسە ی به هەموویان گوت. *هەڵبواردن.
بژاردن
«مست. مت.» 1- تۆڵەکردنەوەی زە رەر و زیانێکی له کەسێ کەوتبێ. «عا.» تعویض:؛ ئەسپەکەی شامراد له ژێر کوێخا تۆفیقدا سەکەت بوو. بۆی بژارد. 2- خاوێن کردنەوەی دانەوێڵە لەو شتانەی هاو جسنی خۆی نین: برنجەکه ببژێره. ساوار به بژاردن پا نابێتەوه دەبێ بە ردەشۆر کرێ. هس.: «فر.» بووجاری + له بێژینگدانی د غەڵ و دانەوێڵه. 3- «مج.» ئەژمارتن له هەندێ بن لەهجەی موکریانیدا.* «بک.» بژارتن.
بژاردنەوه
«مست.، لا»، «سن.» گێڕانەوەی خەو «تم: مردۆخ، ب1، ل-167» .
بژارده
«نمف.: له بژاردن»، «محر.»، «مک.» تم: ئەژمارده:: نەچی هەروا بیدەیه دەستی، بژارده تەسلیمی که.
بگاردن
«مست. مت.»، «سن.» تم: بوارن، ڕابواردن، هەڵبواردن* «سن.» بگیرانن.
بۆ ئەژماردن
[[4-بۆ/2+ئه‌ژماردن]]
«مست. لا.» حیسابی کردنی پاره یا هەر شتێکی دیکەی که دە ئەژماردن بێت لەبەر چاوی کەسێکی تر، تا پاشان تەسلیمی بکرێ.