(مست. مت.)، (سن.) تم: ئاڵقەڕێزکردن.

(نا.) ١- بەردێکی سەختی بە ورشە و گرشەی بەقیمەتە، ئەسڵەکەی ڕەژیی (کاربۆن)ە. تێبــ.- لەبەر سەختی و ڕەقی هیچ ماددەیەک کار دە ئەڵماس ناکا و خۆی هەموو ماددەیەک دەڕووشێنێ و شوینی دەکا، بۆیە بۆ کون کردنی هەندێ شت و بڕینەوەی شووشە، لە سەنعەتا کەڵکی لێ وەردەگیرێ. بۆ ڕازاندنەوە و خشڵی ژنان بەکاردەهێنری. ڕەنگی سەوز و سوور و شین و ڕەشی هەیە (مەیلەو ئەو ڕەنگانەیە)، لە هەموان گرانتر و پەسندتری ئەوەیە کە هیچ ڕەنگی نییە وەکوو بلوور. کاتێ لەکان دەریدێنن پارچەکانی ناقۆڵا و کڕێژاوین بۆ لێک و لووس کردن و بریقەدار کردنی بە خاکەی خۆی دەیسوونەوە. کانی لە هیندستان، ئەفریقای جنووبی، ئوسترالیا و جێگای دیکەش دۆزراوەتەوە. لە کوردەواری دەکوترا هەر شوێنیک برووسکی ئاسمانی لێ بدا ئەڵماسی تێدایە. ٢- (مج.) آ) زۆر تیژ: ((پردی سێڕاتێ لە موو باریکتر و لە ئەڵماس تیژترە))، گوێزانەکەی وەها تیژ کردووە دەڵەی ئەڵماسە. ب) هەر شتێکی بریقەدار و ڕوون. ((ئەوا ساماڵی کرد ڕۆژ کەوتە سەر شاخی گڵەزەردە)) ((بەسەر ئەو بەفرەدا تیشکی هەتاو ئەڵماسی خوا کردە)) (پیرەمێرد-١٣٦) ٣- ناوە بۆ ئافرەتان.

(نت.)،(سن.) دڵۆپی ئاوە کە لە هەوادایە و بەیانانی ساردی پاییز وەکوو توێژالێکی سپی لە سەر دار و دەوەن و زەوی دەنیشێ. تێبــ.- هەر شەونمی بەهارانە کە پاییزان لەبەر ساردی دەیبەستێ. *خووس، خووسار، خوێز، زوقم، سییخوار، وەڕەق. (بک.) قڕاڤ.

(نا.) ١- خودا، خوڵا. ٢- بۆ دوور کردنەوەی خراپە و بەڵا لە کەسێک دەگوترێ:گریمان یەکێک لاقی هەڵەنگوت و کەسێکی تر ئاگای لێ بوو، دەست بە جێ هاواردەکا (ئەڵڵا!) مەعنای ئەوەیە کە: خوایە ئاگاداری بە و بیگرەوە با لەم هەڵەنگوتنەدا قاچی ئازاری نەگا.

ڕستەیەکی عەرەبییە و مانای (خوا گەورەترە) ١- لە بانگ و نوێژ و گەلێ ڕێ و شوێنی تری ئیسلامەتیدا دەگوترێ. ٢- بۆ نیشاندانی سەرسوڕمان یا تووڕەیی، بە شێوەیەکی تایبەتی دەیڵێن. ئەڵڵاهوئەکبەڕ! بۆ ئەم شۆخی و نازدارییە. ئەڵڵاهوئەکبەڕ! کوڕە ئاخر دەڵێم وازی لێ بێنە. ((ئەڵڵاهوئەکبەڕ، بەری بەیانە)) ((تاریک و لێڵی ڕووی ئاسمانە)) (گۆران)

(نت.)، (کعر.) یەکێکە لە هەواکانی کلاسیکی مۆسیقای کوردی. تێبــ.- ئەم هەوایە یەکێکی لە هەواکانی پێش ئیسلام، ناوەکەی جەڕاندراوە. پڕۆفسۆر (گل سرخی) مۆسیقازانی ئێرانی لە ئاخروئۆخری سالی ١٩٧٢دا، لەسەر ئەم هەوایە دوور و درێژ لە ڕادیۆی تارانەوە قسەی کرد، ناوە کۆنەکەشی گوت، بەداخەوە حاڵی نەبووم.

(ئم.) ١- بۆ دەربڕینی هەستی خۆشەویستی و لاواندنەوەی منداڵی بچووک. ئەی لۆ ڕۆڵە گیان چەند ژیرکەڵەیە! ٢- بۆ گاڵتە پێکردن و بەڕاست زانینی قسەیە. ئەی لۆ! تۆخوا بزانە گەزەگەزەی دەزانێ. *ئەیەلۆ.

(ئم.) بۆ دەربڕینی بێ باوەڕی و ناڕازێتی. ئەیهوو ((کەر لە لوێ کەوتووە و کوندە لە کوێ دڕاوە)). تێبــ.- دووپاتە کردنەوەی نیشانەی بێ باوەڕی و ناڕازێتی تێکەڵ بە تووڕەییە. ئەیهوو، ئەیهوو!، من چی پێدەڵێم و ئەو چم جواب دەداتەوە.

تم؛ ئەهۆ. ئەی هۆ چی بەسەر چێوەیە. تێبــ.- دووپاتە کردنەوەی بێزاری زۆرتر پیشان دەدا.

(نا.)، (کعر.) پێنجەمین مانگی ساڵی فەڕەنگی ڕۆمییە، دەکەوێتە نێوان نیسان و حوزەیران، سی و یەک ڕۆژە. * (کعر) ماییس، (کئێر.) مێه.

(س.) شتی خراپ و گەندە (کاڵا، میوە و...) کە لای دووکاندار بمێنێتەوە و نەفرۆشرێت. ٢- (نا.)، (کئێر.) زێرابی ئەدەبخانە.

(نا.)، (کعر.) مانگی نۆیەمی ساڵی فەڕەنگی ڕۆمییە دەکەوێتە نێوان (ئاب) و (تەشرینی یەکەم)، سی ڕۆژە. * (کئێر.) سێپتامبر.

(نا.) تم: هەیوان.

(ئم) تم: ئەیەڕۆ. ئەیڕۆ نەکەی شتی وات کوتبێ.

(ئم.)، (سیم.) تم: ئەدی. هس.: ٢-ئەی.

(ئم.) تم: ئەی لۆ.

(ئم.) بۆ دەربڕینی داخ و کەسەری تێکەڵ بە سەر سوڕمانەوە. ((... ئەیەڕۆ ڕەشید! ئەوە چیت کرد، چۆن ئەو فێڵەت دۆزیەوە...)) (قزڵجی: پێکەنین-١٠٨). ئەیەڕۆ بابانت خرابێ چۆن لە ڕووت هەڵدێ قسەی وادەکەی. * ئەی ڕۆ.

(مست. مت.) ١- پارە، زێڕ، زیو یا هەر شتێکی بەقیمەت کە پاتشایەکی تێکشکاو لە شەڕا (بەپێی ڕێک کەوتن و پەیمان) دەبوو بیدا بە پاتشای سەرکەوتوو. ٢- ئەو پارەیەی لە دەوری دەربەگایەتیدا، هەر دەربەگێک لە ناوچەی دەسەڵاتی خۆیا لەو کاڵا و ڕێبوارانەی دەستاند کە بە مەڵبەندی حوکمڕانی ئەوا تێدەپەڕین. تێبــ.- لە کوردستانیش ئەم ڕەسمە هەبووە و لە جەنگەی شەڕی دووەمدا سەرلەنوێ لە کوردستانی ئێران بووژاندرایەوە. ٣- ئەو پارەیەی دەوڵەتان لەبەر دەروازەی شاران، لەو کاڵانەیان دەستاند کە لە دێهاتانەوە بۆ شارەکان دەهات. * بارانە، ڕادانە. ٤- ئەو پارەیەی کە ئێستا دەوڵەتان لە کاسب و کاران و شەریکە و... (بەپێی دەسکەوتیان) دەیئەستێنن *(کئێر.) ماڵیات. (کعر.) زەریبە. ٥- (مج.) هەر پارەیەکی بە زۆر و ناحەق یەکێکی دەسەڵاتدار لە بێ دەسەڵاتێکی بستێنێ * (کعر.) خاوە، (کئێر.) سەرانە (مج.). (جنو.) قووە. بار لە باج ناناڵێ- (کن.) کەسێک مەبەستێکی هەبێ، لە پێناو جێبەجێ کردنیدا نابێ گوێ بداتە چەرمەسەری و گێرە و کێشە و پارە.

(معت. مت.) ١- کۆکردنەوەی ماڵیات، وەرگرتنی باج * باج سەندن. باج وەرگرتن. ٢- (مج.) بە زۆری و بە ناحەق شتێ لە کەسێ ئەستاندن. باجە و لێت دەستێنم چت لەدەست دێ لێی ڕامەوەستە.

(نت.) تم: باجگر.