تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 8
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
١- (-ئەک)
[[پە:ئەک]]
(پب.) ١-
بە
دوای
هێندێ
ناوانەوە دەلکێ و ناوێکی
تازە
دروست
دەکا
.
سەرەک
(سەر)،
کەپەک
(کەپ)،
تیرەک
،
دیرەک
(تیر)،
کرمەک
(کرم)،
پەشمەک
(پەشم)،
ناخونەک
(ناخون). ٢-
بە
دوای
هەندێ
سفەتانەوە دەنووسێ و دەیانکا
بە
ناو
.
خامەک
(خام)،
کاڵەک
(کاڵ)،
کورتەک
(کورت)،
گشتەک
(گشت//خاو). ٣-
بە
دوای ڕیشەی مەسدەرەوە دەنووسێ: ١) دەیکاتە
ناو
.
بەستەک
(بەستن)،
پەستەک
(پەستاوتن)،
ڕنەک
(ڕنین). ب) دەیکاتە سیغەی موبالەغە.
بڕەک
(بڕین)،
زەنەک
(
زەن
) نوسەک (نووسان). ٤-
بە
ئاخری
سفەتێکەوە دەنووسێ و سفەتێکی
نوێ
پێک
دێنێ
.
زیرەک
(ژیر)، کویرەک (کوێر)،
پیرەک
(
پیر
) = -
بک
.)
ژن
. ٥- آ)
بە
دوای
ناوی
دێهاتەوە دەلکێ.
سیتەک
، چەمەک. ب)
لە
لەهجەی باکووریدا (٢٠ئان/٣)
شی
بەدوودادێت،
بەڵام
(ن)ەکە
زۆر
کەم
لە
دەم
دەردەکەوێ و شێوەی (ئەکا) وەردەگرێ. کەمەکا (
کەم
+ئەک+ئان) گوندێکە
لە
نیزیک
دەهۆکێ، سیدەکا (سید؟+ئەک+ئان) گوندێکە
لە
برادۆست
. ٦-
لە
تەرکیبی کۆمەلیکی
زۆر
(
ناو
)ی زمانی کوردیدا دەبیندرێ،
ئەگەر
بێت و
جودا
بکرێتەوە ڕەگەکان
هیچ
مەعنایەک نابەخشن.
دەڵەک
،
مەچەک
، کۆمەک(گ)، جەندەک،توولوک،نێفەک (نافەک). گومانی تێدا
نییە
ئەم
ڕەگانەی
کە
ئەو
ناوەیان
لێ
دروست
بووە
وەختێک (
ڕەنگە
زۆر
کۆن
) مەعنای سەربەخۆشیان هەبووبی و
لە
بیران
چوونەوە
. تێبــ. آ)
ئەم
پاشبەندە
لە
حاڵەتێ
کە
دەبیتە مایەی پێکهاتنی
ناو
جاروبارە حاڵەتێکی بچووکایەتیش
تێکەڵ
بە
ناوە
تازاکە
دەکا
.
ڕنەک
. ب)
وەکوو
دەزانین
ئەم
پاشبەندە
لە
زامانی پەهلەویدا
بە
دوای
گەلێ
ناوانەوە هەبووە
کە
ئیمڕۆ
(ک)ەکەی سواوە و پاشبەندی (ئە)ی بەجێهێشتووە. نامەک (نامە)، باندەک (بەندە)، هەلیلەک (هەلیلە)، ڕووتەک (ڕووتە)،
سایەک
(سایە)، ڕۆچانەک (ڕۆچنە).
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
٢- ئەک
(ئم.)
بۆ
دەربڕینی
هەست
و
ویست
(زیاتر
بێزاری
و ناڕازیتی) بارانبەر
بە
کار
و کردەوەی یەکێک.ئەک
نەژی
بۆ
درۆی دەیکا *دەک،
هەک
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
(-ئەکیی)
(پب.) ١-
بە
دوای
بەندی
کات
و
شوێن
(قەیدی
زەمان
مەکان)ەوە دەنووسێ و قەیدێکی
تازە
یا
سفەتی
لێ
پێکدێنێ.
ئێجگارەکی
،
پێشەکی
. ٢-
بە
دوای
هەندێ
سفەت
و ناوانەوە دەلکێ و سفەتێکی
لێ
دروست
دەکا
. خێڵەکیی، دەشتەکیی، سەرسەرەکیی، کەرەکیی. ٣-
بە
هەندێ
ناوی
مرەکەبەوە دەنووسێ، وشەیەکی
لەم
تەرکیبە پێکدێت،
بەیانی
حاڵەت
دەکا
. دووپشتەکیی،
سێ
جرتەکیی، چوارمەردەکیی،
پێنج
خشتەکیی. تێبــ. آ)
لە
هەموو
حاڵەتەکاندا
ئەم
پاشبەندە مانای (
بە
شێوەی)
لە
مانای وشەکە
زیاد
دەکا
. ب)
ئەگەر
دوایی
ئەو
ناوەی
دەگەڵ
ئەم
پاشبەندە
تەرکیب
دەبێ
(
بزوێن
)
بێ
،
لە
تەرکیبدا دەڕوا.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەکسەر
[[=عا.: ئەکسەر]]
(س.) تم:
ئەغڵەب
.
ئەکسەر
وەختی
لە
چاخانە
بۆ
دۆمینە
ڕادەبوێرێ.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەککوو
(ئم.)، (مک:- مەنگوڕایەتی)
بۆ
دەربڕینی
خەفەت
و
خەم
لەبەر
ڕووداوێکی
ناخۆش
یا
سەرسوڕمان
لە
کارێک، بەکاردێت. *پەک،
پەککوو
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
١-(-ئەکە)
(پب.) بەدوای
ناوی
نەناسراو
(نکرە)ەوە دەنووسێ و دەیکا
بە
ناسراو
(معرفە). کوڕەکە، منداڵەکە، پیاوەکە. تێبــ.- ١-
ئەگەر
ئەو
ناوەی
بەم
پاشبەندەوە دەلکێ
بە
(
دەنگ
بزوێن)ێک
دوایی
هاتبێ
کار
دەکاتە
سەر
یەکەم
کەرتی پاشبەندەکە (
ئە
): آ)
ئەگەر
ناوەکە
بە
دەنگ
بزوێنەکانی(آ)، (ۆ)
یا
(ێ)
دوایی
هاتبێ (
ئە
)ی پاشبەندەکە دەبێتە (
یە
).
چرا
(چرایەکە)،
درۆ
(درۆیەکە)،
تەشوێ
(تەشوێیەکە)، دەشکرێ (
یە
)
کە
فڕێ
بدرێ. چراکەی
هێنا
، درۆکەی
سووربۆوە
، تەشوێکە
دەمەزەرد
بکەن. ب)
ئەگەر
دوایی
ناوەکە بزوێنی (
وو
)
بوو
ئەوە
دەگەڵ
(
ئە
)ی پاشبەندەکە دەبێتە (ۆ).
بووزوو
(بووزۆکە)،
نردوو
(نردۆکە)،
مردوو
(مردۆکە). ج) کاتێ ناوەکە
بە
بزوێنی (
یی
) بڕابێتەوە (
ئە
)ی پاشبەندەکە لەپێشدا دەبێتە (
یە
) و
پاشان
بە
هەردووکیان (
یی
+
یە
) بزوێنی (ێ)
دروست
دەکەن. برسیی: برسییەکە. -پیاوە برسێکە
چوار
کوللێرەی خوارد. پشتیی: پشتییەکە. -پشتێکە بخەرە بن شانت. د)
ئەگەر
دوایی
ناوەکە (
ئە
)
بێ
دەبێتە
هۆی
لەناو
چوونی (
ئە
)ی پاشبەندەکە.
دەستە
(دەستەکە)،
ڕستە
(ڕستەکە)،
کفتە
(کفتەکە). ٢-
ئەگەر
ناوەکە سفەتێکی
بە
دوادا
هات
پاشبەندەکە
لە
باتی
ئەوەی
بە
دوای ناوەکەوە بنووسێت
بە
ئاخری
سفەتەکەوە دەلکێ. پیاوە ئازایەکە،
درۆ
گەورەکەی، منداڵە زیرەکەکە،
گایە
قەشکەکە. ٣-
ئەو
ناوانەی
ئەم
پاشبەندەیان چووبێتە
سەر
لە
حاڵەتی جەمعا (
ئە
)ی
دوایی
پاشبەندەکە فڕێدەدرێ و (
ئان
) جەمعی
پێوە
دەلکێندرێ.
کوڕ
، کوڕەکە، کوڕەکان.
چرا
، چراکە، چراکان، منداڵە زیرەکەکان. ٤-
لە
وشەیەکدا
کە
بەم
پاشبەندە پێکدێ،
قورسایی
تەلەفوز دەکەوێتە
سەر
ئاخر
کەرتی ناوەکە. هس.: ٢-
ئەکە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
٢- (-ئەکە)
[[ئەک/١و٢ + ئە/١]]
(پب.)
بۆ
بچووک
کردنەوە
و وێکچواندن (تەشبیه)
بە
دوای
هەندێ
(
ناو
) و (سفەت)ەوە دەنووسێ و دەیکاتە ناوێکی
تازە
.
پووڵەکە
(پووڵ)،
قووچەکە
(قووچ)، کووژوکە (کووژ)،
توورەکە
(توور)، تێبــ.-
قورسایی
تەلەفوز
لە
وشەیەکدا
بەم
پاشبەندە
دروست
بووبێ دەکەوێتە
سەر
کەرتی
هەرە
دوایی
. هس.: ١-ئەکە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەڵڵاهوئەکبەڕ
[[=عا؛ الله اکبر]]
ڕستەیەکی عەرەبییە و مانای (
خوا
گەورەترە) ١-
لە
بانگ
و
نوێژ
و
گەلێ
ڕێ
و شوێنی
تری
ئیسلامەتیدا دەگوترێ. ٢-
بۆ
نیشاندانی
سەرسوڕمان
یا
تووڕەیی
،
بە
شێوەیەکی
تایبەتی
دەیڵێن.
ئەڵڵاهوئەکبەڕ
!
بۆ
ئەم
شۆخی
و نازدارییە.
ئەڵڵاهوئەکبەڕ
!
کوڕە
ئاخر
دەڵێم
وازی
لێ
بێنە
. ((
ئەڵڵاهوئەکبەڕ
،
بەری
بەیانە
)) ((
تاریک
و
لێڵی
ڕووی
ئاسمانە
)) (
گۆران
)