تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئینقیڕاز کردن
[[عا.: ئینقیراز + کو: کردن]]
ئینکار
[[=عا.: ئینکار (حاشا کردن)]]
(س.) کەللەڕەق، کەسێکی قسەی کەسی بە گوێدا نەچێ و لە سەر قسەی خۆی سوور بێ. ئەرێ قالە! خۆ تۆ جاران هێندە ئینکار نەبووی ئەوە بۆ واتلێهاتووە. تێبــ.- ئەو وشەیە سفەتێکی سەلبییە و تەنیا بۆ باری خراپی بەکاردێت، هیچ کاتێ بە کەسێکی لەسەر ئیشێکی چاک پێ دادەگیرێ ناڵێن: پیاوێکی ئینکارە.
ئینکار کردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) حاشا کردن لە کارێ، شتێ یا لە ڕووداوێ. ٢- پاشگەز بوونەوە لە قسەیەک. ٣- لە ژێر کارێ یا مەسەلەیەک دەرچوون. هەر بە جارێ ئینکاری کرد وتی من قەت قسەی وام نەکردووە. پێم وت قەرزی... بۆ نادەیتەوە ئینکاری کرد و قوتی هیچی پێ قەرزدار نیم.
ئینکیڕی
[[محر. عا.]]
(حمس.) تم: ئینکاری.
ئینکەبەری
[[؟]]
(حمس.) بەربەرەکانی، ڕقەبەری، لەجاجەت، سەرسەختی. ((... لە بەیتێکدا گەورە پیاو و هاوشانی قەرەتاژدینە، ئینکەبەری دەگەڵ قەرەتاژدین دەکا)) (هێمن، تحفە: ج١-٨٢).
ئیهانە کردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) ١- بە قسە یا کردەوە ڕەزیل کردنی کەسێ. ٢- بە چاوی سووک تەماشا کردن. ٣- حورمەت نەگرتن، سووکایەتی بەسەر کەسێ هێنان. ئەوە بۆچی ئیهانەی بەو کابرایە کرد. ئەوە بۆچی ئەو کابرایەت ئیهانە کرد هیچ نەبا بەخێر هاتنت کردبا. * تەوهین کردن، تەوهین پێکردن.
ئیهانە/ت
[[=عا.: ئیهانە]]
(حمس.)،(کعر.) بێ حورمەتی، سووکایەتی. کە هاتە ژوورێ هیچ کەس پێی نەکوت کەرت بە چەندی، جا ئەوەی بۆخۆی بە ئیهانە زانی هەڵستا لێیدا و ڕۆیشت. * (کئێر.) تەوهین.
ئیهتیمام پێدان
[[عا.: ئیهتیمام + کو: پێدان]]
(مست. لا.) بە تەنگەوە بوون، بە توند گرتن، بە هێند گرتن خۆ پێوە ماندووکردن، دەخەمدا بوون (بە شتێ، بە کەسێ، بە کارێ...).
ئیهمال
[[=عا.: ئیهمال]]
ئیهمال کردن
[[عا. کو.]]
ئیڕادە
[[=عا.: ئیڕادە]]
(نا.) ویست، خواست، مەیل. ئیرادەی خوایە چی دەگەڵ ناکرێ.
ئیڕتیجاع
[[عا.]]
(نا.)، (کئێر.) ١- بۆ دواوە گەڕانەوەی شتێک، وەکوو پێشوو لێهاتنەوەی. تێبــ.- لە فیزیا و کیمیادا باسی هەندێ ئامراز و ماددە هەیە کە ئەگەر لەبەر یەکیان بکێشینەوە (سپرینگ، لاستیک...) یا ڕێکیان بگوشین (ئیسفەنج...) هەر کە دەستیان لێ بەردرا دەگەڕێنەوە دۆخی پێشوویان. جا ئەم وەکوو خۆ لێهاتنەوەیە پێی دەڵێن ئیرتیجاع. ٢- (مج.)، (تت.) بەربەرەکانی شۆڕشی کۆمەڵایەتی و پێشکەوتنی کۆمەڵ و هەوڵ و تەقەلا بۆ ئەوەیی ڕێژیمی سیاسی و سیستمی ئابووری کۆن لە جێی خۆیان بمێنن. *(کعر.) ڕجعیەت، کۆنەپەرستی.
ئیڕتیجاعی
[[عا. کو.]]
(س.)١- حاڵی ئەو شتە ماددیانەی ئەگەر ڕابکێشرێن یا ڕێک بگوشرێن، بە لاچوونی ئەو هێزەی وای لیکردوون، وەکوو خۆیان لێ بێتەوە. لاستیک ماددەیێکی ئیڕتیجاعییە. ٢- (مج.) آ) ئەو کەسەی دژی پێشکەوتن و شۆڕشە و بۆ ڕاگرتن یا گێڕانەوەی ڕێژیمێکی کۆن تێدەکۆشێ. *(کعر.) ڕیجعی، (کئێر.) موڕتەجیع. کۆنە پەرست. ب) ئەو بیروباوەڕانەی ڕێگای پێشکەوتنی کۆمەڵایەتی و ڕێژیمی نوێ دەبەستن. * کۆنەپەرستانە.
ئیڕەق بوون
(مست. لا.) ڕەپ بوونی ئاڵەتی نێرینەیی ئینسان و یەکسم. لێی ئیڕەق ببوو. * یەرق بوون.
ئیڕەقە
[[؟]]
(نا.) تم: ئاموور.
ئیکسیر
(نا.) ١- داو و دەرمانێ کە پێشوونیان لایان وابوو (عناصر) دەگۆڕێ، وەک (مس بکا بە ئاڵتوون و...) ٢- (مج.) هەر شتێکی کەم دەست کەوێ. ((ئیکسیرە خاک و خۆڵی دەرمانی گەورە ماڵان)) ((حاجی). تێبــ.- ئەم وشەیە لە (کسیریۆن)ی یۆنانی ڕا خوازراوەتەوە بۆ زمانی عەرەبی و بۆتە (الاکسیر)، ئەو جار لە عەرەبی ڕا خوازراوەتەوە بۆ زمانانی فرەنسی و ئینگلیسی و کراوە بە (ئێلیکسیر).
ئیکلام
[[محر. عا.: ئیکرام]]
(نا.)، (مک.) ڕەسمی حورمەت، ڕێ و ڕەسمێکە بۆ نیشاندانی حورمەت و ڕێز بەرامبەر کەسێ ئەنجام دەدرێ. تێبــ.- دەست بە سینگەوە دەگیرێ و بە پێی گەورەیی ئەو کەسە یا ئەوان کەسانەی نیاز وایە ڕێزیان لێ بندرێ، لای ژوورووی لەش بۆ پیشەوە دەچمێنرێتەوە.
ئیکلام کردن
(مست. لا.)، (مک.) ڕەسمی ئورمەت بەجێ هێنان. تەعزیم کردن. * ئیکلام کێشان.
ئیکلام کێشان
(مست. لا.)، (مک.) تم: ئیکلام کردن.((دەچوونە خزمەت مام غەلیفەی ئیکلامیان کێشاوە)) (تحفە: ج٢-٧٧).