تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاتەش
[ [کو. فر.]، [ستـ: ئاتەر. پهـ: ئاتەرش] ]
«نا.»، ئاگر، ئاوور. تێبــ. ئەگەرچی ئەم وشەیە لە هەندێ ناوچەی کوردستان بە کاردێت بەڵام زیاتر لە وشەی تێکەڵاودا دەبیندرێ.
ئاتەشبازی
[ [ئاتەش + بازی] ]
«حمسـ.» هەڵدانی فیشەکەشێتە و تەقەمەنی ڕەنگاوڕەنگ و جۆربەجۆر لە جێژن و ئاهەنگاندا، بۆ کەیف و خۆشی □ «ئاتەشبازی بە کونگی خاڵی ناکرێ».
ئاتەشخان
[ [ئاتەش + خان = خانە] ]
«نتـ.»، «سنـ..» توونخانەی حەمام. تێبــ. - شوێنێکی تایبەتییە بە تەنیشت حەمامەوە، ڕاهۆڵێکی تێدایە تیانی حەمامی لەسەر دامەزراوە و لە ژێرەوە ئاگر دەکرێ و حەمام گەرم دادێنێ * توونخانە، تونگخانە، ئاگرخانە/٢، ئاوورخانە /٢.
ئاتەشخانە
[ [ئاتەش + خانە] ]
«نتـ..» ١- تمـ: ئاتەشگەدە □ «جە یاقوت و لاڵ، جە گەوهەر دانە» «کەردن گەنج وەقت، پەی ئاتەشخانە» «خانا - ١٥٧» ٢- «مکـ.» چێگەی ئاگری سەماوەر * ئاگرخانە / ٣، ئاوورخانە/ ١. تێبــ. - لە ناوەڕاستی کووپی سەماوەردا کە ئاوی تێدەکرێ، لوولەیەک هەیە بنی بە پارچە ئاسنێکی کون کون گیراوە، ئاگر و خەڵووزی تێدەکرێ و ئاوی ناو کووپی سەماوەرەکە وەکوڵ دێنێت.
ئاتەشپارە
[ [ئاتەش + پارە = پارچە] ]
«ستـ.»، «مکـ.» تمـ: ئاگرپارە.
ئاتەشپەرست
[ [ئاتەش + پەرست «لەپەرستن» ] ]
«نفا.» ١- ئەو کەسەی ئاگر دەپەرستێ، ئاگر بە خودا دەزانێ یا لای پیرۆزە ٢- ئەوەی دینی زەڕدوشتی سەلماندبێ، زەڕدوشتی. *ئاگرپەرست، ئاوور پەرست.
ئاتەشپەرستی
[ [ئاتەش + پەرست + ٢- ئی] ]
«حمسـ.» تمـ: ئاگرپەرستی.
ئاتەشکێش
[ [ئاتەش + کێش «لە کێشان» ]]
«نتـ..» ئامرازێکە وەکوو خاکەندازێکی پچووک وایە دەمەکەی توزێ بە دیوێکا نوشتاوەتەوە، پۆلووی ئاووری لە پشتەوەی سۆبەی دارانڕا پێ دەکێشنە پێشەوە یا پێی دەردەدەن.
ئاتەشگا
[ [ئاتەش + گا = چێگا] ]
«نتـ.» ١- تمـ: ئاتەشگەدە. ٢- ناوی شاخێکە لە ناوچەی تاوگۆزی.
ئاتەشگەدە
[ [ئاتەش + گەدە] ]
«نتـ.» شوێنێکە پێڕەوانی دینی زەڕدوشت ئاگریان تێدا ڕادەگرت. جێگای بە جێ گەیاندنی ڕێ و شوێنی ئایینی دینی زەڕدوشت * ئاتەشخانە/ ١، ئاتەشگا / ١.
ئاتەشگەردان
[[ ئاتەش + گەردان]، [فر. کو.] ]
«نتـ.» ئامرازێکە لە تەلی باریک دروست دەکرێ، وەکوو پیاڵەیێکی کون کون وایە کورتە زنجیرێکی تێدەخرێ، خەڵووزی تێدەکەن و چەند پشکۆ ئاگری دەخەنە سەر و هەڵی دەسووڕێنن تا دەگەشێتەوە دەبێتە سکڵ. زیاتر بۆ سازکردنی ئاگری سەماوەر بەکاردێت * تاوڵەمە «تو.».
ئاتەشەک
[ [ئاتەش + ١- ئەک/١ ] ]
«نتـ.» نەخۆشی فەڕەنگی. تێبــ. - ئەم نەخۆشییە لە ئەنجامی هەڵسان ڕۆنیشتن دەگەڵ یەکی سیفلیساویدا، یا بە کار هێنانی قاب و قاچاغ وهەر شتێکی تری کە ئەو بە کاری هێنا بێ، هەروەها بە هۆی دەست تێکەڵ کردنی پیاو و ژنەوە کە یەکێکیان سیفلیسدار بێت تۆشی عیسانی ساغ دێ، لە باوک و دایکی سیفلیساوەشەوە بە میرات بۆ مناڵیان بەجێ دەمێنێ. پاش ئەوەی میکڕۆبی سیفلیس دەچێتە لەشی ئادەمیزادەوە ئەگەر زوو چارەی نەکرێ لەوانەیە بیداتە چاوی و کوێری بکا* ئاگرە /١، سیفلیس، فەرەنگی، هاوڵە فەرەنگی.
١- ئاتەشی
[ [ئاتەش + ٣- ئی] ]
«ستـ..» ١- هەرچی بە ڕەنگ یا تەبیعەتی ئاگر سوور یا گەرم بێ: یاقووتی ئاتەشی. سووری ئاتەشی. ٢- «کنـ..» ئینسانی تووڕە و تووسن، توندەمیزاج: ئەم پیاوە ئاتەشی میجاز «میزاج» ە.
٢- ئاتەشی
«نتــ.»، «مکـ..» جوورە گولەباغێکە، ڕەنگی سووری مەیلە و بنەوشە و بۆنی لە گوڵی گوڵاو کەمترە و گوڵاوەشی لێ ناگیرێ.