هاڵەوبوون [نەبڕینی تێخ. هاڵ بوونەوە (وەک کولبوونە دان)]

نوقم بوون، نادیاربوون، دیارنەوون. [ون بوون]

نادیار، نوقم بووگم، گوم، نوقم. [ون، ون بوو]

وڕبوون، مەنگ بوون، حۆل بوون. [گێژبوون، واق وڕمان]

[بەتین بوون]

[بەتین بوونی گەرما.]

گشت. [هەموو تێکڕا]

شایەتمانی سەردەمی پێش ئیسلام بووە کە لە تاک بوونەوە بەرەو فرەیی دەچن و پاشان لە فرەییەوە بەرەو تاک بوون دەگەڕێنەوە، بەم شێوەیە :((یەکێ بوو یەکێ نەبوو.)) واتە:بنچینەی بوونەودەر یەکێک بوو، بەڵام یەکێک هیچی پێناکرێت و هاتنەدی بوونەدەر پێویستی بە فرەییە. ((لەخوا گەورەتر کەسێ نەبوو)).واتە : لە نێو فرەییدا کەس لە خوا گەورەتر نەبوو چوونکە بەسەر هەمووشتێکدا زاڵ و بە دەسەڵات بوو.((کۆسە مرد کەفەنی نەو)) مەبەست لە کۆسە باوە ئادەمە کە لە کاتی مردندا کفنی نەبووە، چونکە ((کفن لە کاشان بوو)) واتە: کفن لەم دواییانەدا لە شاری کاشان دروست دەکرا و لەم کاتەدا کاشان و ..۱ لە ئارادا نەبوو. ((کاشانیچ ڕێگەبەنان بوو)) واتە : ڕێگەیەک نەبوو بچێتەوە سەر کاشان. ((دایان نیا جێگە نەو)) ئادەمیان لەسەر زەوی دانا بەڵام جێگایەک نەبوو کە ئادەم بپارێزێت. ((هەڵیان گرت ڕێگەنەو.)) واتە : هەڵیان گرت کە بیبەن بۆ شوێنێک بەڵام شارەزای ڕێگەکە نەبوون، ناچار (( نیانە تاق چاوی زاق)) واتە: لە ناو تاقدا دایان نا و چاوەکانی زاق بوون. مەبەست لەم ڕەستانە ئاشکرا کردنی دەسەڵاتی خودا و بێهێزی و بێ دەسەڵاتی مرۆڤە لە سەرەتای هەموو چیرۆکێکدا دووپاتیان کردووەتەوە.

تاویانەوە. [توانەوە. [وەکوو: توانەوەی سەهۆڵ یا کانزا.)]

دەنگ بوڵبوڵ. [چریکەی بوڵبوڵ. [چریکەی بولبول]

تەریقە بوون. [خەجاڵەتبوون]

توو شهاتن، تووشیاربوون. [گیرۆدەبوون]

هەڵووچەڕەشە، هەڵووچەپاوەیی. [هەلووژەڕەشە]

مەشیا، ئەشیا. [دەبوایە، دەبا]

[ئەو کەسانەی کە ٣٠٩ ساڵ لە ئەشکەوتەکەدا خەوتن].

[(بەفارسی کراوی (بادڕەنگ )]

خوەشگوزەرانی. [ڕابواردن]

حوقه، کەڵەک. [فێڵ]

بای خوەرنشین. [(بای ڕۆژئاوا، یا بای باشووری ڕۆژئاوا کە لە کۆتایی ڕۆژدا هەڵدەکات، بەپێچەوانەی بای سەبا وه.)]

[بچووکبوونەوه.]

[بولبول، بلبل]

پرژیان، پەخشەوبوون. [بڵاوبوونەوه، تەنینەوە]

فاشبوون. [درکێنران، تەنینەوە(بۆ نموونه: بڵاوبوونەوەی هەواڵ.)]

بەرزەوبوون. بەرەوژوورەوبوون. [بەرزبوونەوه، بەرەوسەرچوون]

بەرزەوبوون، کێشیان. [گەشەکردن، باڵاکردن]

ترازیان، هەڵدریانەوه. [ترازان، دڕانی جێ تەقەڵ]

بەرەڵابوون، وێڵ بوون، ئازادبوون. [ڕەها بوون، سەربەست بوون]

بەرەڵا بوون، ڕۆشنەوبوون. [ئاشکرابوون (بۆ نموونه: ئاشکرابوون خۆر پاش خۆرگیران.)]