تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 4
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئاریستۆکراسی+ ئاغەواتی
بە
زمانی یۆنانی
بە
مانای
باشترین
حکوومەت
یان
حکوومەتی پیاوماقووڵانە.
بەڵام
لە
زاراوەدا
جگە
لەوەی
کە
هەڵگری پاساوێکی ئەخلاقییە، حکوومەتی کەسانی لێهاتووە
کە
بەپێی
میرات
و
شەرەف
و
خوێن
بە
سەروەری
گەیشتوون.
کەواتە
دەکرێ
بە
حکوومەتی
ڕەگەز
مەزنایەتی ناوبردە بکرێ.
لە
فەلسەفەی
سیاسی
یۆناندا ئاریستۆکراسی
بەو
دەسەڵاتدارانە دەگوترێ
کە
لە
باری
ئینسانییەوە
بە
تەواوی
هەڵیان دابێ و گەشەیان کردبێ. «ئەرەستۆ» (
لە
کتێبی
سیاسەت
) و «پلاتۆ» (
لە
کتێبی کۆمار)دا هەوڵێکی زۆریان داوە
لەمەڕ
دیاریکردنی پێودانگێک
بۆ
دۆزینەوەی
ئەم
جورە
کەسانە. ئەرەستۆ،
باشترین
جۆری
حکوومەتەکان
بە
پادشایی
و ئاریستۆکراسی و حکوومەتی
قانوون
ناوبردە ئەکا و لەنێوان ئاریستۆکراسی و ئۆلیگارکی*دا
ئەم
جیاوازییە قاییلە: " ئۆلیگارکی
گەیشتن
بە
دەسەڵاتە بەپێی
دارایی
و ئاریستۆکراسی بەپێی بلیمەتی".
بەڵام
هەر
لە
زووەوە
ئەم
دوو
زاراوە
بە
یەک
مانا
بەکار
براون.
بۆ
وێنە
«کارتاژ» و «وینیز» ئاریستۆکراتی گەورەی
دارایی
بوون
.
ئاریستۆکراتیک
بە
عام
،
بە
حکوومەتێک دەوگوترێ
کە
تێیدا دەسەڵاتی
دەوڵەت
ڕەها
بێ
و حکوومەت
بە
دەست
تاقمێکی مومتازەوە بێت.
ئەم
تاقمەش
لە
ڕێی
میرات
و پلەی چینایەتییەوە
بەم
شوێنە گەیشتبێ و ڕێگەی چینەکانی
دیکە
بۆ
ئەم
شوێنە
یاساغ
بێت. نموونەی
ئەم
سیستەمە سیاسییە
لە
ئێرانی
پێش
ئیسلام
و ئەورووپا
لە
سەدەکانی
ناوەڕاست
ئەبیندرێت.
ئەمڕۆ
نموونەی
ئەم
جۆرە حکوومەتە
لە
کەم
شوێنی جیهاندا
پەیدا
ئەبێت و
جێی
خۆی
داوە
بە
دیکتاتۆری
ئولیگاریشی
نوێ
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئۆتۆکراسی
دەسەڵاتێک
بەم
تایبەتمەندیانەی خوارەوە:
١) فەرمانکردنی ڕاستەوخۆی کەسێک بەسەر باڵاترین پلەی
ئیداری
وەڵاتێک. ٢) نەبونی
یاسا
و نەریتێک
بۆ
چاودێری
کردن
بەسەر کردارەکانی فەرمانڕەوادا.
٣) دەسەڵاتی
فەرمانڕەوا
لە
هەرکارێکدا بێسنوور و
بێ
جڵەوە.
ئۆتۆکراسی
ڕەنگە
بەپێی وەفاداری دەرونی
فەرمانبەر
بە
فەرمانڕەوا
بێت
یان
لە
ڕووی
ترس
و خۆفەوە بێت. ئۆتۆکرات،
ڕەنگە
دەسەڵاتی
خۆی
لەڕێی دابونەریتی
کۆمەڵایەتی
(
میرات
و جێماوە)
یان
بە
زۆرەملی
بە
دەستی
هێنابێ.
کە
لە
شێوازی
یەکەمدا
ئۆتۆکراسی
ڕەوایە و
لە
شێوازی
دوهەمدا دیکتاتورییەتە. حکوومەتە ئیستبدادییەکان (بڕوانە ئیستبداد)
لە
چەشنی
ئۆتۆکرات
لە
ئەژمار
دێن
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
نێتۆکراسی
ئەم
دۆخە
پێناسەی سەردەمێکی
تازە
و کەشێکی نوێباوە
لە
مێژووی مرۆڤدا
کە
لەسەر
بنەمای
تۆڕی
ئەنتەرنێت و بەرنامەی کۆمپیتەری و تەکنۆلۆژی
زانیاری
دامەزراوە.
لەم
قۆناغەدا
لە
سەرووی قوچەکی دەسەڵاتی کۆمەڵگەدا کەسانێک دادەنیشن
کە
بەسەر
ئەم
تۆڕە کۆمپیتەریانەدا
زاڵ
بن
و زانیاریی، ڕەگەزی
سەرەکی
دەسەڵات
و جووڵەی
کۆمەڵایەتی
لە
ئەژمار
دێت
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
پرۆتۆکۆڵی گۆڕینی کەشوهەوای کیۆتۆ
ئەم
پرۆتۆکۆڵە
لە
ساڵی 1997 لەنێوان
سەرۆکی
وەڵاتانی
جیهان
لە
کیۆتۆی ژاپۆن مۆرکرا بەمەبەستی کەمکردنەوەی
ئەو
گازانەی
کە
دەبنە
هۆی
گەرمبوونی
گۆی
زەوی
.
واتە
چونکە
ئەو
گازانەی
کە
لە
سووتاندنی سووتەمەنییە فوسیلییەکان (
نەوت
و
گاز
و خەڵووزی
بەرد
)
بڵاو
دەبێتەوە دەبتێە
هۆی
گەرمبوون
و گۆڕینی کەشوهەوای
سەرزەوی
،
دەبێ
وەڵاتان
هەوڵ
بدەن
لە
بەکارهێنانی
ئەم
سووتەمەنییانە
کەم
بکەنەوە و ڕووبکەنە وزەی هەتاوی و …
بۆ
پیادەکردنی
ئەم
پرۆتۆکۆڵە دەبوایە
لە
لایەن
ئەو
وەڵاتانەی
کە
55%
ئەم
گازانە
بڵاو
دەکەنەوە،
پەسند
بکرێیە.
مانگی
ژووەنی 2002
لە
لایەن
پانزە
وەڵاتی
یەکیەتی
ئەورووپا
پەسند
کرا
.
هەر
لەو
ساڵەدا
پتر
لە
70
وەڵاتی
جیهان
ئەم
پرۆتۆکۆڵەیان
پەسند
کرد
. ڕەشنووسی کیۆتۆ
داوا
لە
وەڵاتە یەکگرتووەکانی
ئەمریکا
دەکات
لە
قەدەر
بڵاوکردنەوەی 36%
ئەو
گازانە
لە
ساڵی 1990،
بۆ
کەمکردنەوەی
ئەم
گازانە
هەنگاو
بنێت.
کەچی
بەم
حاڵەش، لەنێوان ساڵەکانی 2002ـــ1997 بڵاوکردنەوەی
ئەم
گازانە
لە
ئەمریکا
، نزیکەی 8% زیاتر
بووە
.
ئەمریکا
تەنها
وەڵاتێکە
کە
لەگەڵ
ئەم
ڕەشنووسەدا نەیارە.