قازانج. (1) لە ژمێریاریدا بریتییە لە سەرجەم دەسهاتی فرۆش كە تێچوونی لێ كەم دەكرێتەوە (سەیری ڕاپۆرتی داهات بكەن). (2) لە تیۆریی ئابووریدا، بریتییە لە جیاوازیی نێوان دەسهاتی فرۆش و تێچوونی تەواوی دەرفەتی سەرچاوەكان (full opportunity cost of resources) كە لە بەرهەمهێنانی شمەكدا بەشدارن.

ڕاپۆرت یان حیسابی سوود و زیان (سوود و زەرەر). سەیری ڕاپۆرتی داهات بكەن.

پێشکەوتنخوازی

باجی هەڵكشێن، ڕێژەیی و داكشێن. باجی هەڵكشێن ئەو باجەیە كە زیاتر دەخرێتە سەر خەڵكی دەوڵەمەند، باجی داكشێنیش بە پێچەوانەیە. بە وردی، ئەو باجە هەڵكشێنە كە ڕێژەی نێونجی باج (بۆ نموونە، باجی دابەشی داهات) ئەو كەسانە زیاتر بێت كە داهاتیان زیاترە، باجی داكشێنیش ئەو باجەیە كە لەگەڵ داهاتی بەرزتردا ڕێژەی نێونجی باج دادەبەزێت، باجی ڕێژەیش ئەو باجەیە كە ڕێژەی نێونجی باج بۆ گشت داهاتەكان یەكسانە، واتە بە یەك ڕێژە باج دەخرێتە سەر گشت داهاتەكان.

پڕۆلتاریا - چینی کرێکار

پڕوپاگەندە- بانگەشە

مافی خاوەندارێتی. ئەو مافەیە كە توانای تاك یان كۆمپانیا لە خاوەنداریەتی، كڕین و فرۆشتن و بەكارهێنانی شمەكی سەرمایە و داراییەكانی تر لە ئابووریی بازاڕدا دیاری دەكات.

باجی ڕێژەیی. سەیری باجی هەڵكشێن، ڕێژەیی و داكشێن بكەن.

خاوەندارێتیی تاكەكەسی (كۆمپانیای تاكەكەسی). یەكەی ئابوورییە كە یەك كەس خاوەندارێتیی دەكات و بە ڕێوە ببرێت.

سیاسەتی پشتگرانە، سیاستی پاراستن، سیاسەتی پاڵپشتیكردن.

پرۆتێستانەتی، ڕێچکەیەکی دینی مەسیحایەتییە سەرچاوەی دەگەڕێتەوە بۆ بزاڤە چاکسازەکانی سەدەی شازدەیەم، کە بەرەنگاری کڵێسەی کاتۆلیک Catholic Church بۆوە و نەشچووە پەنا کڵێسەی ئۆرتۆدۆکس Orthodox Church.

دەوڵەتی کاتی

پێشكەوتنی تەكنەلۆجیا. سەیری گۆڕانی تەكنەلۆجیا بكەن.

بەرهەمداریی سەرجەم سەرچاوەكان. پێنوێنێكی بەرهەمدارییە كە سەرجەم ئاوتپووتی (بەرهەمی) هەر یەكەیەكی سەرجەم ئینپووت (سەرچاوە) هەژمار دەكات. سەری كەرتی پێنوێنەكە دەبێتە کۆ بەرهەمی ناوخۆ (واتە GDP)، بەڵام ژێر كەرتەكە دەبێتە نێونجی هەڵسەنگێنراوی (هەژماركراوی) ئینپووتەكانی سەرمایە، كرێكار و سەرچاوە سروشتییەكان. گەشەی بەرهەمداریی سەرجەم سەرچاوەکان (فاكتۆرەكان)، زۆر جار وەك پێنوێنێكی ڕێژەی پێشكەوتنی تەكنەلۆجیا لەبەرچاو دەگیرێت.

سەرجەم بەرهەم (یان ئاوتپووت). سەرجەم بڕی شمەكی بەرهەمهێنراوە كە بە یەكەی فیزیكی وەك بووشڵ بۆ گەنم، تۆن بۆ پۆڵا، یان ژمارە بۆ سەرتاشین هەژمار دەكرێت.

ڕێکخراوەی جیهانی خاوەنداریەتی

قازانجی سفری ئابووری. لە پیشەیەكدا کە لە دۆخی هاوسەنگیی درێژخایەندا ڕكەبەرایەتیی تەواو هەیە، قازانجی ئابووری سفرە. ئەم پێناسەیە ئاماژەیە بە سەرجەم دەسهات كە سەرجەم تێچوونی لێ كەم دەكرێتەوە و، تێچوونە نادیاری (implicit costs) سەرچاوەكانیش کە هیی خاوەن یەكەیە (كۆمپانیایە)، دەگرێتەوە.

خاڵی قازانجی سفر. بۆ یەكەیەكی ئابووری، ئەو ئاستەی نرخە كە حیسابەكانی یەكە هاوتا دەكات (یان سوود و زیانەكەی یەكسان دەكات)، واتە گشت تێچوونەكانی پڕ دەكاتەوە، بەڵام قازانجەكەی سفرە.

peyiv şikên.

laberhem, berê helke tî.