پێکگەیشتنی نێرەو مێیە

مەبەس لە هەڵاتن و شکانێ و خۆشاردنەوەیە

بریتییە لە ڕەوکردن و شکان و خۆشاردنەوە

پلاندانان بۆ سیاسەتی دەرەوەی وەڵاتێک بە لەبەرچاوگرتنی هۆکارە جوگرافییەکان. بابەتی جوگرافیای سیاسی، خوێندنەوەی بنەما جوگرافییەکانی دەسەڵاتی دەوڵەتە واتە لێکدانەوەی دەوری کەشوهەوا، سەرچاوە سرووشتییەکان، شۆێنکاتی جوگرافیایی، حەشیمەت و تایبەتمەندیە کەلتووریەکان بە سەر سیستەمی سیاسی وەڵاتێک. ئەرەستۆ دەڵێ: بە بێ ڕەچاوکردنی جوگرافیا، ئەقڵی سیاسی بڕ ناکات. «جان بۆدن»، یەکەم بیرمەندی هاوچەرخ بوو کە پێوەندی نێوان زانستی سیاسەت و جوگرافیای بەرجەستە کرد. «مۆنتسکیڤ» و «ڕۆسۆ»، هەرکامیان بە نۆبەی خۆیان لەسەر پێوەندیی هۆکارە جوگرافییەکان و کەشوهەوا بە سەر شێوازی حکوومەتکردن و کاریگەری ئەم هۆکارانە بە سەر سیاسەت و ئازادی خەڵک، توێژینەوەیان کردووە.
یەکێک لە پێشەنگەکانی جوگرافیای سیاسی، «هاڵفۆرد مەکیندر» ( 1947-1861) نووسەری بەریتانی بووە کە پێی وابوو چارەنووسی مێژووی جیهان، ئاکامی شەڕ و ململانێی هێزی وشکایی بووە لە بەرانبەر هێزی دەریاییدا.
بابەتی نوێی جوگرافیای سیاسی، لێکدانەوەی مەسەلە جیهانییەکانە لە ڕوانگەی جوگرافیاییەوە. سەرهەڵدانی ناوەندە جیهانییەکانی دەسەڵاتی نوێ، گرنگایەتی سەرچاوە سرووشتییەکان لەباری دەسەڵاتی سیاسی و پێوەندیی باکوور و باشوور لە جوملەی سەرباسەکانی جوگرافیای سیاسی مودێرنەیە. لێکدانەوەی سنوورە سیاسییەکان و ناوچە سەرسنوورییەکان، هێزی دەریایی و وشکایی و ناوەندە سیاسییە بەهێزەکانی دەسەڵات لە باری جوگرافییەوە بابەتی توێژینەوەی جوگرافیای سیاسییە.

جغرافیای سیاسی

Geopolitic

(جیگەر ئاڤەر - ciger aver)

بە جەرگ، دلاوەر، چاونەترس، بێباک، ئازا.

(جیگەر بەند - ciger bend)

جەرگ و ناو، منداڵ، فەرزەن، جگەرگۆشە.

(جیگەرخای - cigerxay)

خەمخۆر، کەسێک کە خەم زۆر بخوات.

(جیگەر خەراش - ciger xeraş)

خەمهێن، دڵتەزێن، جەرگبڕ.

(جیگەر خەستە - ciger xeste)

دڵبرین، خەمگین.

(جیگەرخار - ciger xar)

سەبرو تەحەمول، غەمخۆر، یاری دڵسۆزو غەمخۆر، رەنجکێش، مەینەتپەرست.

(جیگەردار - cigerdar)

دلێر، دلاوەر، ئازا، بێباک.

(جیگەرداشتەن - ciger daşten)

بەجەرگ بوون، ئازایەتی.

(جیگەرسوز - cigersûz)

جگەرسوتێن، ئەوەی مایەی خەم و خەفەتی زۆربێ.

(جیگەرنە - cigerne)

کاروانە، باڵندەیەکە بە قەد مامرێ دەنووکی درێژە.

(جیگەرەک - cigerek)

جەرگۆکە، جگەری لە رۆن و پیازا سوورەوەکراو، قەلی پیفاز.

(جیگەرەکی - cigerekî)

جگەرچی.

(جیگەرگاھ - cigergah)

شوێنی جگەر لە ناو سکدا، جگەرگە.

(جیگەرگوشە - cigergûşe)

پارچەیەک لە جگەر، گوشەیەک لە جگەر، فەرزەن، ئەولادی ئازیز.