(تەلەگراف - telegraf)

تەلەگراف.

(تەلەگرام - telegram)

پەیامی تەلەگرافی که لەسەر کاغەز نووسرابێ.

«جێکێشی»، هێڵکاریی جێگەیە، هەم جێگە پێشان دەدات هەم مەودای دروستی نێوانیان. «نەخشەی تۆپۆگرافکار» Topographic map. تۆپۆگرافی جودایە لە «تۆپۆلۆژی».

پلاندانان بۆ سیاسەتی دەرەوەی وەڵاتێک بە لەبەرچاوگرتنی هۆکارە جوگرافییەکان. بابەتی جوگرافیای سیاسی، خوێندنەوەی بنەما جوگرافییەکانی دەسەڵاتی دەوڵەتە واتە لێکدانەوەی دەوری کەشوهەوا، سەرچاوە سرووشتییەکان، شۆێنکاتی جوگرافیایی، حەشیمەت و تایبەتمەندیە کەلتووریەکان بە سەر سیستەمی سیاسی وەڵاتێک. ئەرەستۆ دەڵێ: بە بێ ڕەچاوکردنی جوگرافیا، ئەقڵی سیاسی بڕ ناکات. «جان بۆدن»، یەکەم بیرمەندی هاوچەرخ بوو کە پێوەندی نێوان زانستی سیاسەت و جوگرافیای بەرجەستە کرد. «مۆنتسکیڤ» و «ڕۆسۆ»، هەرکامیان بە نۆبەی خۆیان لەسەر پێوەندیی هۆکارە جوگرافییەکان و کەشوهەوا بە سەر شێوازی حکوومەتکردن و کاریگەری ئەم هۆکارانە بە سەر سیاسەت و ئازادی خەڵک، توێژینەوەیان کردووە.
یەکێک لە پێشەنگەکانی جوگرافیای سیاسی، «هاڵفۆرد مەکیندر» ( 1947-1861) نووسەری بەریتانی بووە کە پێی وابوو چارەنووسی مێژووی جیهان، ئاکامی شەڕ و ململانێی هێزی وشکایی بووە لە بەرانبەر هێزی دەریاییدا.
بابەتی نوێی جوگرافیای سیاسی، لێکدانەوەی مەسەلە جیهانییەکانە لە ڕوانگەی جوگرافیاییەوە. سەرهەڵدانی ناوەندە جیهانییەکانی دەسەڵاتی نوێ، گرنگایەتی سەرچاوە سرووشتییەکان لەباری دەسەڵاتی سیاسی و پێوەندیی باکوور و باشوور لە جوملەی سەرباسەکانی جوگرافیای سیاسی مودێرنەیە. لێکدانەوەی سنوورە سیاسییەکان و ناوچە سەرسنوورییەکان، هێزی دەریایی و وشکایی و ناوەندە سیاسییە بەهێزەکانی دەسەڵات لە باری جوگرافییەوە بابەتی توێژینەوەی جوگرافیای سیاسییە.

جغرافیای سیاسی

Geopolitic

(جیگەر ئاڤەر - ciger aver)

بە جەرگ، دلاوەر، چاونەترس، بێباک، ئازا.

کەسێکە کە خەوی قورس بێ و درەنگ بێداربێتەوە

گران خواب

خەوخۆش، کەسێ کە دێر لە خەو هەڵدەستێ

خەوقورس و درەنگ بێدار بێتەوە

خەوقورسی

(دیل نیگەران dil nigeran)

نیگەران، شلەژاو، دل نارەحەت.

(دیلگەران - dil geran)

دلتەنگ، رەنجاو، بیزار، داماو، مەلول.

بریتییە لە مەردوومی زویر لە شتێک

دل گران، سرگران، دل گیر، دل تنگ، دلخور، دژم، اندوهگین.

دڵتەنگ، دڵخوەر، دڵتەنگ، لالووت[ڕەنجاو، پەرۆش]

غَنِص، حَزِین، ملَول، کَدِر، مُنضَجِر.

رنجیده خاطر

ڕەنجاو، عاجز