تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



کەسک وسوور
پەلکەزێڕینە٬ کۆلکەزێڕینە
کەشک وسوور
(ئەردە.): چتی سوور و سپی یا سەوز و سوور
بروسکانن
«مست.،.، لا.»، «سن.»، تم؛ برووسکاندن.
برووسک
«بک. مک.» ١- ڕووناکایێکی زۆر گورج و خێرا که لەکاتی هەور و هەڵا و باراندا له ئاسمان پەیدادەبێ.* «قد» بریسوو، بریسک «سن.، کعر.» چەخماخه، بروسکه. ٢- «مج.» خێرا، گورج. ٣- «مج.» ئازارێکی کتوپڕکه خێرا له شوێنێکی لەشی ئینسان «زیاتر له سێنەبەندی پشت، سەر، کەلەکه» پەیدا دەبێ و لە شوێنێکی تر دەبڕێتەوه و لەش له نێوانی ئەم دوو جێگایەدا هەست به ئێش وژان دەکا. تێبــ.- زانستی تازه دەری خستوه که هەوران کارەبا «ئەلکتریسیته» یان تێدایه، هێندێکیان کارەبای دسارد «نێگاتیف - سالب» و هێندێکیان ئی گەرم «پۆزێتیف-موجب» جا هەر وەکوو تێلی سارد و گەرم کارەبا ئەگەر وێک کەون - پڕیشکیان لێ دەبێتەوه و ڕووناکایێکی خێرا - دە بیندرێ و «قرچه قرچ» ێکیشمان گوێ لێ دەبێ، هەورەکانیش وەختێ وێک دەکەون «برووسک» یان لێ پەیدا دەبێ، چونکوو کارەبای ناو هەوران یێگجار زۆر بەهێزتره لەو کارەبایەی که له ماڵان کەڵکی لێ و رد ەگرین - ڤۆڵتی کارەبای ماڵان زۆر زۆر ٢٢٠ ڤۆڵتە و ئی هەوران سەت هەزاران ڤۆڵت - بۆیه پڕێشکێکیان گەورەتره و له باتی قرچه قرچێکی بچووکی وێک کەوتنی دوو تە لی کارەبا گوێمان لەو گرمه زل وبەسامەی هەوران «هەوره تریشقه دەبێ. هێندی جاران هەورێکی کارەبای گەرمی تێدایه د ەگەڵ کارەبای ساردی «زەوی» لێک دەدەن، ئە و کاتەیه که برووسکه له جێگایەک دەدا و هەرچی بەری کەوت دەیسووتێنێ. هس.: «فرە نسی» برویسک. ئیتالی به مانای «تونده مجاز» .
برووسکاندن
«مست.، لا. ١- پەیدا بوونی «برووسک /١» له ئاسمان:: هەروا دەبرووسکێنێ و ناشبارێ* برووسکەدان. ٢- پەیدا بوونی «برووسک/٣» له شوێنێکی لەشی ئادەمیزاددا :: له دوێنێوه پشتی دەستی کردووه به برووسکاندن. «سن» برووسکانن.
بەدڵەو نووسان
مست. لا.» 1- تم: به گیان کەوتن. 2- پەسەند بوون و قبووڵ کردنی کارێ یا شتێ یا مەسەلە یەک و کەسێک لەبەر چاوی یەکێکی تر.: ئەم هەرا و هوریایەی به دڵەوه نەدەنووسا.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دار دوست۔ امر (داردوست dardust)
( لاولاو، رووەکی خو هه لواس.)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
داروسای
[ا. ص ]
(داروسای - darusay)
هاوەن یان هه ر قاپیک که دەرمانی تیدا بکوتن یان بسوونه وه.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
درپیوستن
[مص. ل ]
(دەرپەیوەستەن - der peywesten)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دوستکامی
[ا. مر ]
(دوست کامی - dust kami)
دەفریکی گەورەی مسی پایه دارەو له مەجلیسدا داد¬تری تا هەر کەسیک تینووی بن لیی بخواتەوه.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دوسر
[ا ]
(دوسەر - duser)
جوره رووەکیکه له گەنم دەچیت.
سەرچاوە: نالی
مەوسیم
وەرز.

گریانی من و خەندەیی تۆ ئێستە دەشوبهێ
بەو مەوسیمی بارانە کەوا خونچە دەپشکووت
کوستان
نێوی ئافرەتانە ٬ (لە گوڵستانەوەیە ).
سەرچاوە: نالی
* مامۆستا شێخ بابەڕەسووڵی عەبابەیلێ ئەیگێڕایەوە کەوا بیستوویە لەناو فەقێ موستەعیدەکانی شێخەوڵای خەرپانیدا تا موفتیی زەهاویی لە مەجلیسدا بووبێ مەلایاسینی تەشاری مافی قسەکردنی نەبوە و، مەلا یاسین له مەجلیسدا بووبێ مەلا یووسفی تەوێڵەیی مافی قسە کردنی نەبوە و، تا مەلا یووسفیش له مەجلسیدا بووبێ نالییی مافی قسەکردنی نەبوە، واتە
نالییی پلەی چوارەمی بووە لەناویانا. لەوانەیە ئەم بەیتی « حەربا » یەش پەیوەندێکی بەم مەسەلەیەوە هەبێ، هەروەها لەوانەیه پارچە شیعری « ئەحوەلی تەفرەقە نەظەر..» یش، وەک له شوێنی خۆیدا ئیشارەتمان بۆ کرد، لایەکی ئەم مەسەلەیەمان بۆ ڕوون بکاتەوە.

نەییری ئەعظەم وەها تاوی دەدا وەک مەنجەنیق
بۆ دەوامی ڕۆژپەرستیی جەمعی حەربای دێتە ناو
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئابخوست
دەرگەیەکە کە کەسی تێدا نەبێ
ئاتموسفۆڕ
[ [= فەرەنسی: ئاتمۆسفێر] ]
«نتـ.»، «کئێر.» ١- ئەو هەوایەیە کە دەوری زەوی داوە و لە چەند گاز «غاز» ی جیاجیا پێکهاتووە: ٧٨% ئازۆت، ٢١% ئۆکسیژێن و ئەوی تریشی: ئارگۆن، هیدڕۆژێن و هیلیۆم و چەند گازێکی ترە. «عا.» جەو. ٢- واحیدی قورسایی کە هەوای دەوری زەوی دەیخاتە سەر زەوی و هەموو ئەو شتانەی لەسەر زەوین و بە قەدەر قورسایی لوولەیێکی پڕ جیوەیە کە ٧٦ سانتیمەتر درێژ و بنەکەشی سانتیمەترێکی چوارگۆشە بێ «ئەلزەفتەلجەووی» و بە شێوەیێکی مام ناوەندی دەکاتە ١٠٣٣ گرام لە سەر هەر سانتیمەترێیکی چوارگۆشە. تێبــ. - ئەم وشەیە لە ڕێگای زمانی فارسیڕا هاتۆتە ناو زمانی کوردی لە کۆردستانی ئێران، لە ٢ وشەی یۆنانی ئاتمۆ «= هەڵم، بوخار» و سفێر «= گۆ، کورە» پێکهاتووە. تمـ: لاڕووس ٧٧.
ئاسیاونوسا
آسیا استاد، استاد آسیا.
ئاسیاونوسا
[ئاش وەستا: وەستای ئاش دروستکەر].
ئاسیاونوسا
طحان، مرحی، صانع الطاحونە.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئامووسنی
قەپماتە
ئاوسا
همسایه