هژمونی/ برتری

Hegemony

ئەم زاراوە لە ڕیشەی یۆنانی hegemonia بە مانای سەرۆکایەتی یا فەرمانڕەوایی وەرگیراوە و بریتییە لە زاڵبوون و باڵادەستی وەڵاتێک بەسەر وەڵاتانی دیکە لە ڕێگەی دیپلۆماسی یا پێملکردن بە هەڕەشە یا سەرکەوتنی چەکداری. ئەم زاراوە پتر بەو مانایەی کە ئانتۆنیۆ گرامشی (1937ـــ 1891) بیرمەندی مارکسی و نووسەری ئیتالیایی، ئاڕاستەی کردووە بەکاربراوە کە ئەویش بریتییە لە: زاڵبوون و سەروەریی چینێک، نەک هەر لە بواری ئابووری بەڵکوو لە هەموو بوارەکانی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئایدیۆلۆژی بەسەر چینەکانی دیکەدا. بە باوەڕی گرامشی هەژمۆنی سەرمایەداران تەنیا لە ڕێگەی هۆکارە ئابوورییەکان دابین ناکرێت بەڵکوو پێویستی بە دەسەڵاتێکی سیاسی و سیستەمێکی ئایدیۆلۆجییە کە لە دووی پێملکردن و ڕازی هێشتنەوەی چینی ژێردەستەوەیە. دامودەزگەکانی کۆمەڵگەی سەرمایەداری بریتین لە ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی وەک دەوڵەت، حیزب، دەزگە ئایینییەکان (کلێسا)، خێزان و یەکیەتییە کرێکارییەکان.
مانەوەی کۆمەڵگەی سەرمایەداری بە هوی هەژمۆنی ئایدیۆلۆژیایی سیستەمی زاڵ بەسەر چینی کرێکاردایە. گرامشی پێیوایە کە ئەم هەژمۆنییە ناتوانێ بگوورێت چونکە عەقڵی سەلیم کە بەرهەمی ژیانە، هۆشیارییەک دەبەخشێ بە چینی کرێکار بە پێچەوانەی ئەو هۆشیارییە کە چینی سەرمایەدار بەسەریا دای دەسەپێنێ. بەڕای ئەو ئەگەر بێتوو ئەم هۆشیارییە شۆڕشگێڕییە لە لایەن ڕۆشنبیرانەوە بەهێز بکرێت، دەبێتە هێزێکی کارامە و خەباتی چینایەتیش تا ڕادەیەکی زۆر ململانێی نێوان گرووپە ڕۆشنبیرییەکانە کە یەکیان لە خزمەت چینی سەرمایەدارە و ئەویدی لە خزمەت چینی کرێکاردایە.