تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



دەرۆر(هە ورا.)
هاتووچۆکردن بە ناوشیووەردا.
سپات(هە ورە)
سپي واش٬سپي پات٬ڕە نگیکە بە سپی بڕوانێ٬نە باتی٬زە ردێکیشە بە سپی بڕوانێ.بێ ڕە نگ٬كە مڕە نگ._وبێ تام:بێڕە نگ وبێتام.
قسە هە ڵچنین
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
هە
هە
خاوەنی بوون
وشەی دنەدان: هە برام، هە کوڕم، هە لە منتان کەوێ
وەرگرە، ها
پیتی فەرمان: هەڕو، هەرۆ
ئەی، هۆ: هە یاران
هەر: هە بێژە، واتا: هەر باخێوە
سەرچاوە: نالی
هە
هۆ.

هە « نالیی »! بەڵکو بیکێشی بە ناڵین
بناڵە، دامەنیشە مات و مەبهووت
هە
(باک.): ها
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
هە ئ
نە ئ
هەّوون
داگیرسان٬ داگرتن٬ داگیران٬ چرا_: پێکردنی چرا.
ڕق هە ستان
رق هە ڵستان،توندو تووڕە بوون.
ڕق هە ستاندن
ڕق هە ڵستاندن.
ڕق هە ڵسان
ڕق هە ڵستان.
ڕق هە ڵساندن
ڕق هە ڵستاندن.
ڕق هە ڵستان
چە لتین،خە زرین،هە ڵترێن،قینە وە هاتن،گە وی،ڕکا هە لانین.
ڕق هە ڵستاندن
بۆنگ کردن،ماد کردن،چە لتاندن،ڕق هە ستاندن،ڕق هە ڵساندن،(باک.)بە ئجادن،شە ق پێبردن.
گۆشێ (هە.)
بانگ هەڵدان
[[بانگ/١+هه‌ڵ «پێبف» +دان]]
«مست.، لا.»، «سن.» تم: بانگ لێدان.
برش هەڵاتن
[[برش/٢+هه‌ڵ+هاتن]]
«مست. لا.»، «مک.» تەنگەنەفەس و ناڕەحەت بوون لەگەرمان و تەنگە بەری جێگا..* پیش هەڵاتن.
سەرمژانە(هەو)
گاگیرە، بستەدارێکە نیر و مژانەی لێک قایم دەکات، سەرمژانکە(دەر) سەرکەلە(کە) گاینجە، سەرگایینجە.
هوما (هەورا.)
هەروا
هەرئاوا.
هەزارپا (کە.)
هەسنگەر(باک.)
ئاسنگەر._ ی: ئاسنگەری.
سەرچاوە: نالی
هەم میزاج
هاوسروشت.

ئەی هەم میزاجی ئەشکی تەڕ و گەرمی عاشقان:
طۆفانی دیدەوو شەرەری قەلبی وەک تەنوور!
سەرچاوە: نالی
هەوەس
ئارەزوو.

عاشق هەوەسی مەیکەدەوو عیلمی بەسیطە
عاقڵ طەلەبی مەدرەسەوو جەهلی مورەککەب
هەژاندنەوە
سەرچاوە: نالی
هەی
وشەی ئاگادار کردنەوە و دەربڕینی سەرسامییە.

هەی کەرێکم بوو، چ پەیکەر؟ طەیکەری هەوراز و لێژ
سینە پان و مووچە کورت و شانە بەرز و گوێ درێژ
کولەجە (هەورا.)
کەوا٬ کورتە٬ (خۆ.) کورتەکێکی بێ قۆڵە و درێژە ٬ کولەنجە٬ کوڵۆجە٬ کەوای کورتی ژنانە ٬ مرۆی کورتەباڵا.
گورزۆڵە (هەو.)
بڕوانە: گورزەڵانێ.
ئابۆریی(هەورا)
دەستندە، دەم و جەم، هۆی گوزەران، پاشڕۆژ، دەست پێوەگرتن، گلدانەوە._ ئابۆری ناس، وەرمزان، وەرامناس، پسپۆڕی وەرامی._ زانی: ئابۆری ناسی، وەرمزانی._ ناس: بڕوانە ئابۆری زان._ ناسی: بڕوانە ئابۆری زانی
ئاخ هەڵکێشان
[ [١- ئاخ + هەڵ + کێشان ]]
«مستـ. لا.» هەناسە هەڵکێشانی تێکەڵ بە کڕووزانەوە و ناڕەحەتی. بە وشەی «ئاخ» دەست پێ دەکا و بە ڕستەیێ کە هۆی ناڕەحتییەکە پێشان دەدا، دەبڕێتەوە: ئاخ لە دەست مناڵی ئەم زەمانە.
ئاخ هەڵکێشان
ئاخڵ(هەورا)
خەرمانەی دەورەی مانگ و ڕۆژ. ئاغەڵ، ئاخەڵی ئاژاڵان، دیواری تەپاڵە
ئاد(هەورا)
ئەو؛ ڕاناوی کەسی سێیەمی تاکە بۆ نێر