لاولاوەی دەرک و پەنجەرە

(نت.)، (کعر. سن.) پارچە ئاسنێکی دوولەتە کە بەسەریەکا دەنوشتیتەوە، دەرگا و پەنجەرە بە چوارچێوەوە دەبەستێتەوە، گەلێ جۆری هەیە *(مک.) لاولاوە. تێبــ.- ئەم وشەیە لە زمانی فارسیدا ئەویش هەر لە قامووساندا (ئاهەن جامە)یە کە شکڵێکی کۆنتیر وشەکەیە و لە زمانی کوردیدا پلەیەک زیاتر لێک و لووس بووە و دەنگە سستەکانی سەنگ و سووک کراون. یەکەندەردوو وا دیتە بەرچاو کە (ئاهەن جامە) لە دوو کەرتی: (ئاهەن =ئاسن) و (جامە= کراس) پێکهاتبێ سەرەڕای ئەوەی کە (کراسی ئاسن) هیچ پێوەندێکی دەگەڵ ئەو شتە نییە کە ناوی نراوە (ئەنجامە یا ئاهەن جامە)، ئەگەر لە ڕاستیدا کەرتی یەکەم وەک بەڕوالەت دەردەکەوێ (ئاهەن) بوایە دوبوایە وسەکە بێ سێ و دوو لە کوردیدا ببێتە (ئاسنجامە). من واتێدەگەم پارچەکانی ئەم وشەیە ئاوابن: [ ئان (ئا+هەن) + جام + ئە] کە هەریەکیان بەجیا باس دەکەین. آ) ئا- پێشبەندێکی ئاوێستاییە (مانای: بە، لەکن، دەگەڵ، لەسەر و سەرەوەیە و هەندێ جار لەپێش وشەیەکدا دێ بەڵام کار ناکاتە سەر مانای... بۆیە دەتوانین بڵێین ئەم پێشبەندە بۆ بەهێز کردنی مانای هەندێ وشەیە)) تم: (ئەورەنگ: بەهرام-١٧٥). ب) هەن- ((... پیشبەندە و مانای: پێکەوە دەگەڵ، هاو، دەدا)) (سەرچاوەکەی پێشوو-٢٤٧). ج) جام- ئەم وشەیە لە (گەم، گام)ی ئاوێستایی ڕا جەڕاندراوە کە ((... گەم (=جەس) بە مەعنای هەنگاو هەڵێنان، -گەیشتن... و نیزیک بوونەوەیە)) تم: (پد، یگد، ج٢-٥). لە موکریان (گاو) بە پارچە ئاسنێکی بچکۆڵە (بەقەدەر بزمارێ) دەڵێن کە لەت و کوتی (چینی) شکاوی پێ پێکەوە دەلکێنن. بەم جۆرە وشەکە بەتێکڕایی مانای: پێک گەیشتن، پێک گەیاندن دەدا و پڕ بە پێستی ئەو ئامرازەیە کە دەرگا و چوارچێوە پێک دەگەیەنێ و ئەم وشەیەی بۆ کراوە بە ناو.

ئاسنێکی دوولاییە تای دەرگاو پەنجەره و چتی تری پێ دادەکوترێ، لاولاوەی دەرک و پەنجەران

(ئیستینجاء - istinca’)

خۆپاککردنەوە لە پیسی.

دواکات. کاتی تەواوبوون.

(ئینجاء - inca’)

نەجاتدان، رزگارکردن، ئاشکراکردن.

(ئینجاه - incah)

سەرکەوتن، جێبەجێ کردنی پێویستی.

(ئینجاز - incaz)

ئەنجامدان.

(ئینجاس - incas)

پیسکردن، لەوتاندن، گڵاوکردن.

(ئەنجال - encal)

نەوەو نەژاد. انتاج - ع - مص - ل (ئینتاج - intac): بەرهەمهێنان، گەیشتنی کاتی زایینی وشترو چێڵان.

(ئەنجام - encam)

کۆتایی، ئاقیبەت، ئاکام.

(ئەنجامیدەن - encamîden)

ئەنجامدان، کۆتایی هێنان، بە کارێک.

(بادینجان - badincan)

باینجان، بامجان، باجان.

باینجان

نبات / باینجان.

بلون وشكل الباذنجان / ڕەنگی باینجانی.

تەماتە

گیایەکی گەڵاپانە بەرێکی قاوەییی تۆخ دەگرێ وەک چەکەی هەلاج دەکرێ بە چێشت

بادنجان

بامجان، باجان