(شەقێق ـ șeqêq)

برا ، شتی له ناوەڕاستا ، لا جانگ ، خوشک .

(شەقێقه ـ șeqêqe)

ژانی نیوەسەر ، لاجانگ ، خوشک .

صدای رعد

گرمەکردنی هەور

یاغی

ئەشقی

«شقی.»، «نا.» ۱- دڕ و بێ حەیا۲. - شڵتاغ باز، شەڕ فرۆش. ۳- خۆبەئازازان، ملهوڕ. ۴- ئەوەی گوێ ناداتە دابی کۆمەڵایەتی و هەرچی ویستی دەیکا و خۆی بەسەر خەڵکیدا دەسەپێنێ. ۵- دز و ڕێگر.: دەک بە زیادی خێرێ نەبێ خۆ ئەم هەتیوە پیسەی کوێخا بارامیش لێمان بۆتە ئەشقیا، ئەم دنیایە بۆ وای لێهاتووە هەر دەمڕووتێ دووعانەی لە باخەڵی خۆیدا دیت دەبیتە ئەشقیا و جاددە نایکێشێ. «غەرەز لەم جرت و پرت و فاک و فیکە» «ئیتاعەی ئەشقیایە و دەفعی ئەشڕاڕ» «ڕەزا- ۲۲»

«حمسـ.» کارێکی پیاوی ئەشقیا دەیکا، ئەوەی لە ئەشقیایان بووەشێتەوە: ئەشقیایی پیشەی ئەوانە نییە کە شەرمیان بە خۆیانە.

(ئە شغیاء - eşxiya’)

شەقی، بە دبەخت.

فیشقیات

یاوه
شوخی

ئاخافتنی بێ تام
حەنەک

گەمە٬گاڵتە٬گەپ٬فیشقیات

نگا: قەشقووپل

قەشقووپل

نگا: قەشقووپل

قەشقووپل

یاغی

یاخی، ملهوڕ، گوێ نەدەر بە یاسا و ڕێو شوێن

(ئەشغا - eşxa)

دڵڕەقتر. شەقی تر، بەدبەخت تر.

بە عیشقی خودا

تۆ کە لاواز و بێ گیانە، یا عاشقی دەمت چونکە (زار) بە مەعنا دەمیش هاتووە.

جان بەر لەبی بۆسەی لەبتە عاشقی زارت
« فالبائس یستوهب من فیک معاشا »

لای ئەهلی دڵ عیشق دوو جۆرە، عیشقی حەقیقی کە عیشقی خوایە و عیشقی مەجازی کە عیشقی جینسییە.

عیشقت، کە مەجازی بێ، خواهیش مەکە ئیللا کچ
شیرین کچ و لەیلا کچ و سەلما کچ و عەذرا کچ

کەسێکە کە هەر لە خۆیەوە تووڕە ببێ

زودرنج

کەسێ کە زوو تووڕە دەبێ، دڵناسک

کەسێکە هەر لە خۆیەوە تووڕە ببێ

مەردوومێکە کە تووڕە بووبێ، (قوشقیبوون) بوون، (قوشقیکردن) تووڕەکردن

تُند، آلیز، آلوس، آلُغده، خشمناک، خشمگین

تورە، ئەڵۆز [ڕق هەستاو]

مُتَعَیِّظ، غَضبان، عَصَبانی

آماده رمیدن، رموک
عصبانی

سڵ، لە ەسر دەرپەڕین، ڕەوەک
تووڕە، وەڕەز

سڵ٬ تووڕە٬ ئاڵۆز٬ سەرسام. –بوون: سەرسام بوون٬ تووڕەبوون٬ -کردن: سەرسام کردن٬ تووڕەکردن

الگوی نظری - پارادایم

Paradigm

زاراوەی پارادایم یا سەرمەشقی فیکری لە لایەن «تۆماس کۆڤەن» (1962) بۆ فەلسەفەی زانست ئاڕاستە کراوە مەبەست لەم زاراوە پێمل بوونی گشتیی ستافێکی زانستییە بە ڕێبازێکی تایبەتی زانستەوە. کۆڤەن، بە نووسینی کتێبی پێکهاتەی شۆڕشە زانستییەکان (1970) دەورێکی باڵای لە پەرەسەندنی زانست بە خۆوە بینی. بەڕای کۆڤەن، بۆ ئەوەی بزانین چ شتێک زانستییە، دوو نەریتی فیکری لە ئارادایە: یەکەم، نەریتی ئەرەستۆیی بە ڕێبازی ئایینزانی و دووهەم، نەریتی گالیلۆیی بە ڕێبازی میکانیکی.
چەمکی پارادایم، بەرهەمهێنی ئەو پێودانگانەیە کە مرۆڤ بەپێی ئەوان ئاریشە و گرفتە فکرییەکانی خۆی هەڵدەبژێرێ و دواتر پێناسەیان دەکات. کەواتە پارادایم، میتۆد و شێوازی پرۆژەی زانستی دیاری دەکات. لە پارادایمی زانستیدا کاتێک شۆڕش بەرپا ئەبێت کە چەن زانا و توێژەری زانستی لە بڕگەیەکی زەمەنی تایبەتدا تووشی چەن بابەتێکی نائاسایی و ناوازە دەبنەوە و تێدەگەن کە ئەم بابەتانە بە پێوانەی پاردایمی پێشوو ناخوێندرێنەوە.
بە کورتی، پارادایم بە واتای کۆمەڵێ گریمانەیە کە لە بوارێکی تایبەت دەبێتە هۆی دروست بوونی تیۆرییەک. بە واتایەکی دیکە، تیۆرییەکی گشتییە کە ئینسان لە بابەت بەستێنێکی گەردوون ئاڕاستەی دەکا و بەپێی ئەو تیۆرییە دەست دەکا بە مووقەڵاشتن و وردەکاری و توێژینەوە لەو بەستێنەدا. لە سیاسەتدا مرۆڤ بەپێی جیهانبینی*یان سەرمەشقی فیکری و پارادایمی زاڵ بەسەر ئەندێشەیدا ئەو بابەتەی کە دەیخوازێت، هەڵیدەبژێرێ و ئەیخاتە مەیدانی ئەزموونەوە.