سەختی سەرما.

(سییاه سورفه - surfe siyah)

کۆکه ڕه شه.

بەڵخ٬ بڵغ

سپیچه

بەڵخ [توێژاڵی سەر سرکە]

طَفاوَه، کَرَّج

(شیش سەری ـ șiș serî)

زێڕی خلیسه، تەڵای تەواو عەیار.

(شیرو خورشیدی سورخ ـ șîrû xûrșîdi surx)

شێرو خورشیدی سور ، ناوونیشانه ی کۆمه ڵه و ده زگای خێر خوازی ئێرانه.

(ساحیب سه ریر ـ saĥib serîr)

خودات ته ختی پاشایه تی.

(سه لیبی سورخ ـ selîbi surx)

ڕێکخراوێکی نێو ده و ڵه تییه بۆ کۆمه کێن گشتی به وڵاتان و میلله تانی لێقه وماو.

(ته ره ب سه را ـ terb sera)

به زم خانه.

(ئارییه ت سه را ـ arîyetsera)

دنیای فانی.

(ئه بیرسیرشت ـ ebîr sirișt)

ئاوێته به عه بیر.

(غەزەل سەرا - xezel sera)

غەزەل بێژ، غەزەل خوان.

(غەم سەرا - xem sera)

خانەی خەم، خەمخانە، دنیای فانی.

(غوددیسه سیروهـ - xuddise sirruh)

گۆڕی پاک بێ، گۆڕەکەی پڕ له نور بێ.

(غەسیده سەرا - xesîde sera)

چامەبێژ، قەسیدەوان، هۆزانڤان.

حقوق طبیعی

natural rights

ئەم چەمکە لە ئەندێشەی ئەورووپا، پێشونەیەکی دێرینی هەیە بەڵام زێدەتر لە سەدەکانی 17 و 18 بڕەوی پەیدا کرد. مافە سرووشتییەکان بریتین لەو مافانەی کە بەپێی «یاسای سرووشتی» دراوە بە تاکی مرۆڤ و شتێکی نەگۆڕ و حاشاهەڵنەگرە و بۆ هەموو کەسێک یەکسانە. بیرمەندانی سیاسی ئەورووپا ئەم مافانە بە مافێک ئەزانن کە مرۆڤ لە پێش بەدیهاتنی دەوڵەت، بە شێوەێکی خۆڕسک و سرووشتی لێی بەهرەوەر بووە. سەرەکی دیکەین مافە سرووشتییەکانی مرۆڤ بریتین لە: مافی ژیان، مافی ئازادی و مافی یەکسانی.
هەندێ لە بیرمەندانی سیاسی دوو زاراوەی «مافی یاسایی» لەگەڵ «مافی سرووشتی» جیا دەکەنەوە و زیاتر لە سەر مافی یاسایی لەنگەر دەگرن. ئەم جیاوازییە تاکوو سەرەتاکانی سەدەی بیستەم دەوامەی بوو، لەمەودوا «مافی یەکسانی بێ فەرق و جیاوازی بۆ هەموو ئەندامانی بنەچەی مرۆڤ» ڕاگەیاندرا و ئەم دەستەواژە لە جاڕنامەی گەردوونی مافی مرۆڤ (بڕوانە مافەکانی مرۆڤ) کە لە کۆمەڵەی گشتی نەتەوەیەکگرتووەکان (1948) لە پاریس پەسند کرا هاتە ئاراوە.
ناوەرۆکی بوێرانەی بیرۆکەی مافە سرووشتییەکان کە لە سەدەی 17 سەری هەڵدا، ئەم بنەمایە بوو کە حکوومەت دەبێ لەسەر خواست و ڕەزایەتی خەڵک دابمەزرێت. لایەنگرانی ئەم تیۆرییە بەم قەناعەتە گەیشتن کە «کۆمەڵگەی سیاسی» خۆی بەرهەمی پەیمانێکی کۆمەڵایەتییە. لەم ڕووەوە خواستی خەڵک، تەنیا یەکسانی و عەدالەت بووە و یەکسانیش دەرکەوتێک بووە بۆ ئەو پەیمانە کۆمەڵایەتییە.