Sciences /positive

علم القیم

علم الاجتماع (قارن علم الانسان)

Sociology (cf. anthropology)

العلوم المعیاریة

Sciences / normative

(زیر ده ستی - zîr destî)

قاپی یه ده کی به رده ست.

(سه رده ستی - serdestî)

کارێک خێراو به ده ست و برد ئه نجام بدرێ، ده ست و برد.

(سه رمه ستی - sermestî)

سه رخۆش، خۆپه سه ندی و لوتبه رزی.

خاو و خلیچکی و بێ دەستوبردی( سستەستت ) خاوەخاوکردن لە کارێکدا

سستی

شل و شەوێقی، تەمەڵی، لەش گرانی

لاوازیی و نەخۆشیی.

بە نەشئەی سستیی و مەستیی وەها مەستوور و مەخموورە
نزانم خەو لە چاوتدایە یا چاوت لە خەودایە!

تەنبەڵی٬ خاوی٬ تەمەڵی٬ تەرەزەلی٬ تنانەوه٬ کاسوولی٬ پز٬ خلیچکی٬ فسەکی._کردن: خستنە پشت گووێ٬ بە جێ هێشتنی کارێکی بە قەستی یا لەبەرلەبیرچوون٬ خۆتێ نەگەیاندن٬ گووێ نەدان.

گیایەکی گوڵزەرد و بۆنخۆشە وگەڵاشی وەکووهی نرگزی وایە وبەقەد ویَ بەرزدەبێ.

قازانج پەرستی.

سوسیالیسم علمی

Scientific Socialism

بە باوەڕی کاڕۆڵ مارکس (1818ـــ1883) سۆشیالیزم، لێکۆڵینەوەی زانستیانەی کۆمەڵگە و هەلومەرجی ئابووری و تەکنیکی بە پێویست دەزانێ تاکوو بەم بۆنەوە واقیعەکانی کۆمەڵگە و یاساکانی داسەپاو بەسەریا بناسرێن و بەسەر ئاریشەکانی سەرمایەدارییدا زاڵ بین. سۆشیالیزمی زانستی لە لایەن هەر دوو ڕێبازی مارکسیزم و کۆمۆنیزم پەسند کراوە بەڵام دەرەنجامی توێژینەوەکانی هەندێ لە سۆسیالیستەکان ئەم ڕاستییە دەردەخات کە سۆشیالیزم یا تەنانەت مارکسیزمیش، دیاردەیەکی زانستی نییە چونکە پێیان وایە کە هێشتا کۆمەڵناسی نەیتوانیوە بە پلە و پێگەی زانستی بگات و وەک زانست ناوبردە بکرێت. جگە لەمەش هەندێ لە ڕووداوەکان و واقیعەکانی هاوچەرخ، پێشبینییە ـــ بە ڕواڵەت زانستی ـــ ـیەکانی مارکسیان بەدرۆ کردۆتەوە. کەواتە بە واتایەک، باسکردن لە سۆشیالیزمی زانستی بانگەشەیەکی نازانستیانەیە.

سه گوهر، سه گونه، سه هستی، سه فرزند